GESCHIEDENIS - Frankrijk



Het huidige grondgebied van Frankrijk is al minstens enkele tienduizenden jaren bewoond. Er zijn bij opgravingen overblijfselen gevonden van “neanderthalers” en de tekeningen die in de grot van “Lascaux” zijn gevonden moeten wel zo’n 17.000 jaar oud zijn.

 

Ook zijn er menhirs, dolmen en andere megalieten (o.a. in Bretagne) gevonden waarvan gedacht wordt dat zij een religieuze betekenis hebben.


Galliërs, Grieken en Romeinen (1000 v.C. tot 500 n.C.)


Rond het jaar 1000 v.C. drongen Keltische stammen (de “Galliërs) uit het huidige Zwitserland en Zuid-Duitsland Frankrijk binnen en mengden zich met de lokale bevolking. Zij woonden in onafhankelijke stammen en waren geduchte krijgers maar ook bekwame ambachtslieden al lieten zij geen schriftelijke teksten na.

 

De geschreven geschiedenis van Frankrijk begint rond 600 v.C. met de komst van Griekse kolonisten aan de Middellandse zee kust. Zij stichtten het huidige Marseille (de belangrijkste stad) en o.a. Nice waarbij de rivier de “Rhone” dienst deed als handelsroute tussen de Kelten en Grieken.  De Zuid-Franse dialecten dragen nog altijd de sporen van de Griekse invloed uit die tijd alsmede de wijnbouw. Na veelvuldig te hulp te zijn geroepen door Griekse kolonisten i.v.m. Keltische aanvallen besloten de Romeinen rond 100 v.C. het huidige “Provence” veilig te stellen en in te nemen.

 

In 52 v.C. veroverden de Romeinen o.l.v. Julius Caesar heel Gallië na een bloedige campagne die enkele jaren in beslag nam. De Romeinen zouden vijf eeuwen in Frankrijk blijven; het Latijns werd de hoofdtaal en er ontstond een “Gallo-Romeinse” cultuur en er wordt wel beweerd dat hier de grondbeginselen van Frankrijk gelegd zijn. Het Frans zou in de eerste eeuwen na de eeuwwisseling in “swung” komen wat een mix is tussen het Latijns met Keltische en Germaanse woorden.

 

Ook zou het Christendom ondanks eerdere Romeinse vervolgingen steeds meer verspreid raken over het huidige Frankrijk. Nadat het machtige Romeinse rijk in 395 in twee stukken was verdeeld, stortte het West Romeinse rijk in het jaar 476 definitief in. Interne problemen en invallen van de Germaanse barbaren veroorzaakt door de grote volksverhuizing waren de voornaamste oorzaken bleek achteraf.



Het Frankische Rijk en Karel de Grote (500 tot 1000)


Toen het Romeinse rijk instortte was een deel van Noord-Frankrijk al in handen van de Germaanse stam “de Franken”, nadat het nog samen tegen de Hunnen had gevochten. De geromaniseerde Franken bekeerden zich onder hun koning “Clovis” tot het Katholieke geloof en “Lutetia” (Parijs) werd hun machtscentrum. Zij konden zich aangezien zij zich hadden aangepast (taal en geloof) zich snel uitbreiden onder de Gallo-Romaanse onderdanen elders in het land.

 

Zij konden Frankrijk “overnemen” op een aantal gebieden na; een daarvan was Bretagne waar veel Kelten naar immigreerden vanuit Engeland en Wales vanaf de 6e eeuw en de Keltische cultuur opnieuw floreerden. In het oosten heersten de Germaanse stam de “Bourgondiërs” terwijl de “Visigoten door de Franken naar het Iberisch schiereiland werden teruggedreven. 

 

In de 8e eeuw werden de invallende “Saracenen” of “Moren” terug naar datzelfde Iberische schiereiland gedreven door een vernietigende slag bij “Poitiers”. Karel de Grote, inmiddels leider der Franken veroverde ook Noord-Italië en grote delen in de Donauvlakte en ten oosten van de Rijn (waaronder Nederland), waar hij vaak onder dwang de Germaanse Saksen tot het Katholicisme bekeerden.

 

In het jaar 800 had Karel zich laten kronen door paus Leo III in Rome die daarmee zelf onafhankelijker werd van het Oost-Romeinse rijk. De Grote had de paus daarentegen gesteund in een machtsstrijd in het Vaticaan en z’n rijk een pauselijke status gegeven als rechtmatige tegenhanger van het Oost Romeinse rijk en opvolger van het Westelijke deel. Tijdens de dynastie van de “Karolingers” (nakomelingen van Karel de Grote) werd tijdens het verdrag van Verdun (843) werd het gigantische Frankische rijk in drie stukken gehakt waarop het in 987 totaal werd overgenomen.

 

In dezelfde periode begonnen de invallen van de uit Scandinavië afkomstige Vikingen (of Noormannen) waar Frankrijk twee eeuwen te maken mee zou krijgen.


Noormannen, de Kruistochten en de honderdjarige oorlog (1000 tot 1500)


De invallen van de Vikingen werkten een nieuwe bestuursstructuur in de hand aangezien het centrale gezag niet snel genoeg kon reageren. Het initiatief kwam terecht bij lokale machthebbers wat resulteerde in een adellijke stand. Uiteindelijk zouden een aantal van de Scandinaviërs zich blijvend vestigen in wat later het hertogdom “Normandië” werd genoemd.

 

In 1066 lanceerden de inmiddels verfranste Normandiërs ook een succesvolle aanval op het toenmalige Engeland. Toen gerealiseerd werd dat de aarde niet verging rond het jaar 1000 werd er “als dank” veel kerken en kloosters gebouwd die naast hun religieuze ook een culturele en educatieve functie hadden.

 

Naast het ontwikkelen van nieuwe bouwstijlen (eerst de Romaanse opgevolgd door een Gotische) werden sinds 1096 in twee eeuwen niet minder dan negen kruistochten georganiseerd om de moslims uit het Heilige Land te verjagen In vier daarvan was er een grote Franse rol weggelegd. In de loop van de 13e eeuw bewerkstelligde de Franse kroon grote gebieds- uitbreidingen in het zuiden. Koning Filips IV (“de Schone”) probeerde ook het graafschap Vlaanderen in te nemen maar z’n leger werd bij Kortrijk in het huidige België verslagen. Naast geografische uitbreiding zou deze koning ook een slag maken in de professionalisering en centralisering van het landsbestuur wat hem in conflict bracht met de toenmalige paus.

 

“Aquitanie” (het huidige zuidoost Frankrijk) was Engels leengebied op het vasteland en was al jaren een twist tussen Engeland en Frankrijk. De Fransen hadden een verbond gesloten met Schotland wat in oorlog was met Engeland en de Fransen eisten het Engelse leengebied “Aquitanie” terug toen de Engelsen hun recht op de Franse troon opeisten wat tot de honderdjarige oorlog zou leiden tussen de twee kemphanen.

 

Frankrijk had dan wel zo’n 4x zoveel inwoners maar de Engelsen waren militair superieur. Tijdens de oorlog werd er een nationaal bewustzijn gecreëerd in beide landen wat tot nu toe minimaal was geweest. Engeland was bang dat de Fransen het eiland zouden binnenvallen om het Frans in te voeren als taal en lieten “Jeanne d’Arc” op de brandstapel sterven wegens hekserij (de Engelsen hadden een aantal keren een slag verloren vanwege het opgelaaide moraal van de Fransen onder d’Arc). In 1453 vervielen alle Engelse bezittingen op het vasteland (op Calais na wat pas in 1558 werd opgegeven).

 

Rond 1488 werd ook het hertogdom Bretagne uiteindelijk onderworpen aan de Franse koning.



De godsdienstoorlogen en het systeem van soevereine staten


Vanaf het midden van de 15e eeuw begon Frankrijk zich door zijn bevolking, oppervlakte en bestuursstructuur steeds meer te profileren als Europese grootmacht. Dichters, schrijvers verhoogden het literaire en intellectuele prestige van de Franse taal en de invloed van de Italiaanse en klassieke Romeinse cultuur namen sterk toe.

 

De Franse koning “Frans I” voerde veel oorlog met z’n grootste rivaal op het Europese vasteland; de Habsburger Karel V die hem van veel kanten kon belagen omdat hij zowel keizer van Duitsland, heer van de Nederlanden als koning van Spanje was en ook veel invloed in Italië had. De inzet van de Italiaanse oorlogen in de eerste helft van de 16e eeuw werd de omsingeling verbroken maar de rivaliteit bleef tot in het midden van de 18e eeuw bestaan.

 

De protestantse Reformatie (o.a. met de Fransman Calvijn) leidde in de 16e en begin 17e eeuw tot felle conflicten in West- en Centraal Europa en Frankrijk lag hierbij geografisch in het gebied waar de klappen vielen. Spanje, op het hoogtepunt van z’n macht viel Frankrijk tal van keren binnen om het protestantse geloof te beteugelen. Frankrijk probeerde banden te leggen met het protestante Engeland en de jonge Nederlandse Republiek door kroonprins Frans van Anjou in te zetten.

 

In 1598 werd uiteindelijk een compromis gesloten m.b.t. vrijheid van godsdienst maar door al deze buitenlandse inmenging liep Frankrijk een achterstand op ten opzichte van andere Europese landen in koloniale expansie en ontdekkingsreizen. Onder koning Lodewijk XIII werd het koninklijk gezag verder versterkt en o.l.v. de machtige kardinaal “de Richelieu” de vrijheid van godsdienst weer teruggedraaid. De Nederlandse Republiek ontstond officieel, Duitsland was versplinterd na 30 jaar oorlog,

 

Spanje was op z’n retour en Italië was (nog) verre van een eenheid. Er ontstond een systeem van soevereine staten in Europa, de rol van godsdienst nam in internationale betrekkingen nam af, en Frankrijk was een zeer hechte hegemonie geworden die een hoofdrol in het toekomstige Europa zou gaan spelen.



De Zonnekoning en de gouden eeuw


Onder het bewind van Lodewijk XIV (ongeveer 1650-1725), de zonnekoning bereikte de absolute monarchie zijn hoogtepunt waar het staatsbelang voorop stond. Hij regeerde het rijkste land van Europa, had bekwame generaals en vakman lieden (die het paleis van Versailles voor hem uitbreidde) en edelen aten (noodgedwongen) uit z’n hand.

 

Het gevaar uit het zuiden (oorlog met Spanje) beteugelde hij door “Maria Theresia” van Spanje te trouwen en toen de bruidsschat uitbleef stelde hij voor om de Spaanse Nederlanden onderling te verdelen.

 

De Nederlanders hadden liever hun “oude” Spaanse vijanden als bufferzone dan de gevaarlijke Fransen en tijdens een oorlog veroverde de ambitieuze Fransen een groot deel van het huidige zuidwesten van België op de Spanjaarden.

 

In 1672 begon de 6 jaar durende Hollandse Oorlog met Engeland als bondgenoot waarbij de Nederlandse Republiek alleen door de aanleg van de Waterlinie hun hoofd letterlijk boven water kon houden. Er volgde nog een Frans – Spaanse oorlog waarbij Straatsburg (Elzas) en Luxemburg verloren gingen voor de Spaanse kroon. Enkele Spaans Nederlanden steden werden teruggeven.


De Zonnekoning liet in zijn eigen land weinig over van de godsdienstvrijheid ook al was hij geen vurig katholiek. Vele protestante hugenoten en Joden vluchtten het land uit. Ook ging het financieel een stuk minder door de voortdurende oorlogen en dure hofhouding. Z’n buitenlandse uitbreidingsambities bleven bestaan ondanks en Lodewijk vocht tegen verschillende coalities waarbij godsdienst steeds minder belangrijk werd.

 

Eerst was er de negenjarige oorlog (1688-1697) gevolgd door de Spaanse successieoorlog (1701-1713) die ertoe moest leiden dat de Spaanse troon in Franse handen zou komen. Frankrijk leed z’n eerste nederlaag leed in 60 jaar bij “Blenheim” in Duitsland en het doel werd niet bereikt. Wel werd er een koloniale inhaalslag gemaakt tijdens z’n leven in het huidige Canada en Amerika (Louisiana is naar hem vernoemd). Naast de genoemde gebiedsuitbreidingen was er ook een grote culture bloei in Frankrijk. In vele Europese hoven en in adellijke en diplomatiek kringen werd Frans gesproken en geschreven en het Franse architectuur (barok) werd in menige stad toegepast.

 

Maar ook op het gebied van de wetenschap en toneel was Frankrijk lang toonaangevend. De 17e eeuw wordt ook wel in Frankrijk de gouden eeuw genoemd.



De 18e eeuw


In de 18e eeuw waren er weer verschillende machtsverschuivingen; de macht van Spanje, het Ottomaanse rijk en de Nederlandse Republiek waren in verval geraakt en ook het Habsburgse rijk was verzwakt. Pruisen en het ver gelegen Rusland van tsaar Peter de Grote waren de opkomende grote Europese machten waar rekening gehouden mee moest worden.

 

Het Duitse Pruisen was eerst nog bondgenoot van Frankrijk geweest maar nu was Rusland dat geworden ook al richtte deze zich vooral (nog) op Centraal Azië en Siberië. Engeland was Frankrijk wel voorbijgestreefd als maritieme en koloniale mogendheid – tijdens de zevenjarige oorlog (1756 – 1763) werden de Franse invloeden in India en Noord Amerika voor het grootste deel door de Britten overgenomen.

 

Ook in Europa leed Frankrijk (samen met bondgenoot Oostenrijk) een fikse nederlaag tegen de Pruisen tijdens de slag bij “Rossbach” in 1757. In de loop van de 18e eeuw ontstond de tijd die we nu de “Verlichting” noemen; wis- en scheidkunde bloeiden op en de acceptie van de absolute monarchie, het Middeleeuwse denken en tegen religie werd anders aangekeken.

 

Er werd gesproken over de scheiding van machten in een wetgevende, rechtsprekende en uitvoerende macht en de opkomende burgerij was mondiger en welvarender dan ooit en begon meer rechten op te eisen t.n.v. de heersend adel en geestelijkheid. Dit alles zou leiden tot de Franse Revolutie in 1789 die de wereld op z’n grondvesten zou doen schokken.


Revolutie en Napoleon


De Revolutie in Frankrijk (en ook in de V.S.) wordt beschouwd als de aanvang van de moderne tijd in de Westerse wereld. Frankrijk werd de eerste moderne natiestaat die veel effectiever het volk tot een gezamenlijke krachtsinspanning kon inspireren.

 

Zodoende creëerde Frankrijk voor zichzelf een nieuwe strategie; de militaire dienstplicht gecombineerd met een grote bevolking die resulteerde in de eerste en tweede coalitieoorlog waarbij het nieuwe Frankrijk aanvankelijk grote terreinwinsten wist te boeken. Hierin vestigde Napoleon Bonaparte zijn naam als groot veldheer.

 

In 1799 werd Napoleon eerste consul met dictatoriale bevoegdheden en wist de menigte warm te maken voor het idee om de Revolutie te exporteren naar de rest van Europa – de Napoleontische oorlogen. Door de Franse artillerie, strategie en Napoleon’s inzicht kreeg Frankrijk de controle over een groot deel van West- en Centraal Europa. In 1805 won Napoleon z’n grootste slag bij “Austerlitz” van de coalitie (Oostenrijkers, Spanjaarden, Pruisen en Britten) en het (Duitse) Heilige Roomse Rijk viel in stukken uitelkaar.

 

In 1804 liet Napoleon zich keizer kronen en kreeg in de succesjaren tot 1810 steeds meer autoritaire trekjes. Alleen op het Iberisch schiereiland ging het mis vanwege een type oorlog waarop hij geen antwoord had – guerrilla. Ter zee waren overigens de Britten nog steeds superieur wat resulteerde in verloren zeeslagen bij de “Nijldelta” en “Trafalgar” die het Britse eiland beschermden tegen een Franse inval. En omdat Rusland niet mee wilde werken aan het continentale stelsel (dat er geen handel meer gedreven mocht worden met de Britten) zegde Frankrijk het bondgenootschap met Rusland op en twee jaar later begon de veldtocht van de “Grand Armee” tegen Rusland.

 

De Russen pasten de strategie van de verschroeide aarde toe en zette zelfs hun hoofdstad Moskou in brand. Voor de Fransen zat er niets anders op terug te keren onder erbarmelijke koude weersomstandigheden en constante Russische aanvallen op de achterhoede. Bij Leipzig werd Napoleon door een grote coalitie,  die geleerd had van z’n strategie en die zelf toepasten, verslagen en verbannen naar het eiland Elba.

 

Na een korte en teleurstellende periode van een nieuwe monarch kwam Napoleon triomfantelijk terug en werd uiteindelijk voorgoed verslagen in de slag bij Waterloo in 1815 waarop hij verbannen werd naar het verre eiland St. Helena en 6 jaar later stierf.



Erfenis van Napoleon


De invloed van de Franse Revolutie en Napoleon’s oorlogen hadden verstrekkende gevolgen wereldwijd. Frankrijk verkocht in 1803 z’n laatste kolonie “Louisana” aan de Verenigde Staten en een jaar later werd Haiti onafhankelijk. In 1830 werd per ongeluk Algerije een Franse kolonie (als gevolg van het uitschakelen van de laatste Barbarijnse zeerovers) gesticht en werd een begin gemaakt van de Franse kolonisatie van West Afrika.

 

Frankrijk intervenieerde tussen 1853 en 1856 in de Krimoorlog als bondgenoot van de Turken en Britten. Ook werden Franse soldaten ingezet in het Vaticaan (tegen Italiaanse druk) en in Mexico met als inzet een tweede Mexicaanse Keizerrijk (t.o.v. de groeiende macht van de V.S.). In 1860 werd begonnen met de aanleg van het Suez kanaal in het huidige Egypte al werd dit later overgenomen door de Britten.

 

Na 1815 hadden diezelfde Britten overigens een gigantische voorsprong genomen; industrialisatie, een stabiele politiek, koloniale veroveringen en een explosieve bevolkingsgroei waren hier de oorzaken van. Gevoelens om met de aartsvijand Engeland samen te werken werden vanwege de opstand van een nieuwe rivaal steeds groter. Die nieuwe grootmacht was het verenigde en snel geïndustrialiseerde Duitsland met z’n nieuwe nationale gevoelens.

 

Duitsland was de veroveringen van Frankrijk en Napoleon en de vernederingen die daarbij gepaard gingen nog niet vergeten en de nieuwe machtsverhoudingen werden duidelijk tijdens de Frans-Pruisische oorlog van 1870 en 1871 waarbij Frankrijk na de inname van Parijs de provincies Elzas en Lotharingen afstaan aan z’n oosterbuur die in Versailles nog wel het Duitse Keizerrijk uitriep. Ook het nieuwe Amerika met z’n explosieve bevolkingsgroei (vanwege de grote Europese migratie) overvleugelde Frankrijk al snel.

 

Vanaf 1877 deed Frankrijk volop mee met de Europese koloniale expansie in Afrika en Zuidoost-Azië (Vietnam, Laos en Cambodja). In cultureel opzicht bleef Frankrijk toonaangevend en vooral de Franse literatuur en schilderkunst trokken internationale aandacht.



WWI (1914 – 1918) en het interbellum


De eerste wereldoorlog brak uit als een kettingreactie van oorlogsverklaringen, die mogelijk werd door het stelsel van bondgenootschappen tussen de grote Europese mogendheden. Het sluimerde al een tijdje tussen de nieuwe machtsblokken in Europa en met het doodschieten van kroonprins “Frans Josef I” van het gezamenlijke koninkrijk “Oostenrijk-Hongarije” door een nationale Servische sloeg de vlam in de pan.

 

Oostenrijk vroeg het sterke Duitsland te hulp waarop Servië z’n bondgenoot Rusland vroeg te helpen. Frankrijk was een bondgenoot van Rusland en iedereen mobiliseerde z’n legers en stelde zich op aan de grenzen. Er brak een twee fronten oorlog uit die Duitsland en de Oostenrijkers bezig hield in het oosten terwijl in het westen een dramatische loopgravenoorlog ontstond met miljoenen doden en gewonden.

 

Het Duitse leger enerzijds had zich langs de grenzen van de Kanaalkust in België tot de grens met Zwitserland in Frankrijk ingegraven terwijl de Engelsen en Fransen dit een kilometer of wat verder ook deden. Nieuwe oorlogstechnieken en wapens maakten deze oorlog tot de grootste menselijke slachtmachine ooit.

 

En het was omdat de Verenigde Staten zich met z’n op het oog onuitputtelijke potentieel aan man- en vuurkracht in 1917 in de strijd wierp en Duitsland tot een wapenstilstand dwong. Een hele generatie jonge Fransen werd opgeofferd om het land te beschermen voor een nieuwe Duitse overwinning op Frans gebied.

 

Bij het vredesoverleg waar vooral de Fransen wraak eisten werden naast het teruggeven van de provincies Elzas en Lotharingen aan Frankrijk, het innemen van het Rijnland in Duitsland ook torenhoge herstelbetalingen geëist van verliezer Duitsland. Er werd een Volkenbond opgericht als bescherming van een nieuwe Europese oorlog maar ondanks dit en als gevolg van de harde maatregelen ontwrichtte de Duitse economie en politiek zich totaal en ontstond een nieuwe politieke stroming; het nationaal socialisme.

 

Ondanks het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in 1936 tussen links en rechts bleven Frankrijk en Engeland hameren op een voorkoming van een nieuwe wereldoorlog ondanks de grote dreiging uit nazi Duitsland waar Hitler vanaf 1933 aan de macht was gekomen. Ook in Frankrijk was er een grote verdeling tussen links (communistisch) en rechts (fascistische groeperingen zoals “Croix de Feu” en “Action Francaise”).



WWII (1940 – 1945)


De Tweede wereldoorlog,  die voor Frankrijk en Duitsland in feite een voorzetting was van de eerste na een wapenstilstand van 20 jaar, werd een regelrechte nachtmerrie voor de Fransen. In de maanden Mei en Juni 1940 werden de Franse legers in respectievelijk in België en Frankrijk verslagen en werden de Engelsen het Kanaal bij Duinkerken ingedreven. 

 

Zij waren door de ongedekte Ardennen getrokken en maakten een sikkelbeweging naar de kust en omsingelden zo een groot deel van het immense Franse leger terwijl de Fransen een opmars naar Parijs hadden verwacht. De tweede Duitse aanval op de rest van Frankrijk (“Fall Rot”) begon niet veel later en werd ook door de Duitsers (en later de Italianen) een regelrecht succes.

 

De Fransen werden in de pan gehakt en moesten een wapenstilstand tekenen. Het zuidoostelijke deel van Frankrijk bleef onbezet en het zogenaamde “Vichy regime” werd ingesteld o.l.v. de Franse held uit WWI “Philippe Petain”. Dit regime dat naast de baas bleef over het Franse gedeelte beveiligde ook de Franse bezittingen overzees maar werd steeds meer een marionetten regime van de nazi’s.

 

De Geallieerden probeerden eerst tevergeefs een landingsoperatie in 1942 te Dieppe en landde eind 1942 in Frans Marokko. Dit was de aanzet voor de Duitsers om geheel Frankrijk te bezetten inclusief het “vrije” Vichy gedeelte. Ondanks de zware repressies was er in Frankrijk een krachtige ondergrondse (“Resistance”) aanwezig.

 

In de Franse koloniën en andere overzeese gebieden organiseerden de “Vrije Fransen” na een moeizaam begin (ze werden in het begin ook niet serieus genomen door de andere Geallieerde leiders) hun strijdkrachten o.l.v. Charles de Gaulle. Zij aan zij vochten zij met de Britten en Amerikanen in Noord-Afrika, Syrië en Libanon tegen de Duitsers en hun Italiaanse bondgenoten maar ook tegen hun landgenoten van het “Vichy” regime.

 

In 1944 mochten zij deelnemen aan operatie “Overlord”, de landing in Normandië om het vasteland van het Duitse juk te bevrijden. Op 15 Augustus vielen de Geallieerden ook d.m.v. een landingsoperatie de “Cote d’Azur” (operatie “Dragoon”) binnen om de Duitse troepen nog verder te verdelen en het “Vichy” regime te laten vallen. Na vier jaar ballingschap kon Charles de Gaulle 10 dagen later z’n intocht houden in Parijs waar hij een maand later een voorlopige Franse regering installeerde. Pas in Februari 1945 werden na zware gevechten in de Elzas de laatste Duitse troepen van Frans grondgebied verdreven.




De Vierde Republiek en dekolonisatie


Over één ding waren de Fransen het na de bevrijding eens: de derde republiek die in 1940 ten onder was gegaan, zou niet terugkeren, maar daarmee hield de overeenstemming op. De Gaulle, hoofd van de voorlopige regering, wilde een versterkte uitvoerende macht, waarin hij voor zichzelf een leidende rol op het oog had.

 

De meerderheid van de in 1946 gekozen Grondwetgevende Vergadering koos echter voor het andere uiterste: een almachtig parlement. De Gaulles voorlopige regering ruimde het veld voor de Vierde Republiek en De Gaulle trok zich terug uit de politiek om zijn memoires te schrijven.

 

De Vierde Republiek leed vervolgens aan chronische politieke instabiliteit. Frankrijk werd evenals de andere Europese koloniale mogendheden overschaduwd door de twee nieuwe supermachten, Amerika en de Sovjet-Unie. Zij waren de echte winnaars waren van de Tweede Wereldoorlog en verdeelden een groot deel van de wereld in twee invloedssferen waartussen de nog grotendeels gekoloniseerde Derde Wereld klem kwam te zitten. Dit terwijl de koloniale mogendheden niet alleen in de perceptie van de gekoloniseerde volkeren hun onaantastbaarheid kwijt waren, maar ook feitelijk uitgeput waren.

 

Dit maakte het verlies van het Franse koloniale rijk (evenals het Britse en Nederlandse) vrijwel onvermijdelijk. Niettemin verzette Frankrijk zich heftig in Vietnam (tot 1954) en Algerije (tot 1962) en in nauwe samenwerking met de Britten tijdens de Suezcrisis (1956). Keer op keer bleek dat het koloniale tijdperk op zijn einde liep.

 

Met veto-recht

Niet alleen de Sovjet-Unie, maar ook Amerika was voor dekolonisatie, omdat dit land zich beschouwt als voortgekomen uit de allereerste dekolonisatie en bovendien om invloed in de Derde Wereld te winnen ten koste van de Sovjet-Unie. Vanaf 1960 stelden de Fransen zich soepeler op; de rest van Frans koloniaal Afrika kon zonder bloedvergieten onafhankelijk worden en bleef veelal in de Franse invloedssfeer, zowel cultureel als economisch. De permanente zetel in de Veiligheidsraad van de VN, met vetorecht, dankt Frankrijk aan de status van overwinnaar in de Tweede Wereldoorlog.

 

Frankrijk werd een van de voortrekkers van de Europese integratie, met als primair doel de verwoestende rivaliteit tussen de Europese mogendheden te beteugelen en het Duitse demografische, economische en militaire overwicht te neutraliseren. Zoals alle andere lidstaten had ook Frankrijk echter af en toe moeite met het inleveren van nationale soevereiniteit. De Franse rol in de EU is echter altijd zeer sterk geweest en heeft Frankrijk ook geen windeieren gelegd. Het grote aandeel dat Frankrijk ontvangt van de Europese landbouwsubsidies heeft met enige regelmaat geleid tot fricties met de Europese partners.

 

De gevolgen van het verlies van de koloniën zijn nogal meegevallen. Het land heeft een inhaalslag gemaakt in industriële ontwikkeling, urbanisatie en, in mindere mate, in bevolkingsgroei. Frankrijk onderhoudt zelfs vrij goede contacten met post-koloniale regimes in een Franse invloedssfeer, waarbij herhaaldelijk het Vreemdelingenlegioen ingezet werd om bevriende regimes in het zadel te houden.



De Vijfde Republiek (1958 – 1994)


In 1958 maakte de Gaulle een geweldige comeback in de politiek toen de Algerijnse oorlog uitzichtloos was geworden. Hij kreeg toen de kans zijn politieke visie te verwezenlijken. De door hem ingevoerde staatkundige hervormingen, met een aanzienlijke versterking van de uitvoerende macht met een president aan het hoofd, hebben de Vijfde Republiek een behoorlijke politieke stabiliteit gegeven. Hijzelf werd de eerste president.

 

Zijn beleid was niet zo makkelijk van een politiek etiket te voorzien. Zijn vurige patriottisme en zijn autoritaire stijl waren wellicht als rechts te beschouwen, maar hij was niet afkerig van staatsbemoeienis met de economie en zijn antiamerikanisme in de buitenlandse politiek en zijn eigengereide streven naar 'detente' met de Sovjet-Unie vielen goed bij links en rechts.

 

Zijn schepping bleek zijn aftreden in 1969 en zijn dood in 1970 met gemak te kunnen overleven, niet alleen onder rechtse presidenten, maar ook onder de linkse president François Mitterrand, die de uitroeping van de Vijfde Republiek ooit had bestempeld als een 'permanente staatsgreep'; zelfs 'cohabitatie' tussen een president en een regering van een andere politieke richting blijkt mogelijk te zijn. 

 

Grote immigratie-golf

Een onverwacht gevolg van de dekolonisatie is, dat niet alleen de ca. 900.000 'pieds noirs', de Europese kolonisten uit Algerije in 1962 een goed heenkomen zochten in het voormalige moederland, maar ook miljoenen inwoners uit de voormalige koloniën, en dat velen nog steeds proberen dit te doen. Tegenwoordig is bijna 10% van de bevolking een immigrant uit een voormalige kolonie of een nakomeling daarvan.

 

Dit heeft politieke gevolgen gehad, zoals de opkomst sinds de jaren zeventig van het Front National, dat niet alleen xenofoob genoemd kan worden, maar waarvan de eerste leider Jean-Marie Le Pen zich bovendien vergoelijkend uitgelaten heeft over de bezetting door de nazi's van Frankrijk en de Holocaust een 'detail in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog' noemde.

 

In 2002 haalde het Front National tot veler ontsteltenis in Frankrijk en elders de tweede ronde bij de presidentsverkiezingen, waarbij de socialistische kandidaat werd uitgeschakeld. De tweede ronde werd toen gewonnen door de impopulaire gaullistische zittende president Jacques Chirac, omdat die door links als het minste kwaad werd beschouwd.

 

Er zijn sociale spanningen onder kansarme immigranten die soms tot uitbarsting komen, zoals in november 2005 in de voorsteden van Parijs en vele andere steden. Een belangrijk punt bij de presidentsverkiezingen van 2007 was het aanscherpen van de immigratiewetten. Deze verkiezingen werden gewonnen door de belangrijkste rechtse kandidaat Nicolas Sarkozy, die het Front National de wind uit de zeilen wist te halen door op dit punt een hardere lijn te trekken dan de socialistische kandidaat.

 

Beteugelen van een Duits overwicht

De hoofddoelstellingen van het buitenlands beleid zijn: door middel van Europese integratie het natuurlijke Duitse overwicht te beteugelen en een sleutelrol te spelen bij het uitbouwen van Europa tot een mogendheid die op gelijke voet staat met de andere grote mogendheden, in de eerste plaats Amerika, maar ook Rusland en recentelijk China. De actieve rol in de Franse post-koloniale invloedssfeer, de semi-onafhankelijke rol in de NAVO en de eigen onafhankelijke nucleaire afschrikkingsmacht sluiten hier logisch op aan.

 

Frankrijk was een van de grondleggers van de Europese Unie en heeft op 1 januari 2002 als munteenheid de Franse franc verruild voor de euro.


De 21ste eeuw


Onder het presidentschap van Jacques Chirac (vanaf 1995) werd een algemeen gevoel van malaise merkbaar, dat al door deze president zelf was geconstateerd. Wellicht is de malaise te herleiden tot twee actuele uitdagingen: de globalisering, waarbij het vergroten van de internationale concurrentiekracht van de Franse economie idealiter gecombineerd wordt met het behoud van de verzorgingsstaat, baanzekerheid en de Franse levensstijl. 

 

Een andere grote uitdaging is de multiculturele samenleving die Frankrijk de facto al is, maar waarop de klassieke republikeinse bestuursvorm, die uitgaat van geïndividualiseerde, gelijkwaardige burgers in een centralistische seculiere eenheidsstaat, onvoldoende greep blijkt te hebben.

 

Een belangrijke wijziging in de buitenlandse politiek sinds het einde van de Koude Oorlog is de terugkeer in 1995 van de Frankrijk in de militaire comité van de NAVO (van het politieke comité was het altijd lid gebleven) en de re-integratie in 2009 van de Franse strijdkrachten in de bevelstructuur van de NAVO, al behoudt Frankrijk zijn onafhankelijke nucleaire afschrikking en blijft het zich het recht voorbehouden op een eigen koers.

 

Zo wees Frankrijk de door Amerika geleide invasie in Irak in 2003 af, maar doet het wel volop mee met Amerika en andere bondgenoten in Afghanistan in de interventie in dat land en steunt het Amerika in de bestrijding van nucleaire proliferatie in Iran en andere landen met nucleaire ambities, zoals Noord-Korea.

 

Op 6 mei 2012 kreeg president Sarkozy geen tweede termijn; vooral de economische problemen van zijn land lijken hem parten te hebben gespeeld. Europa hamert op het feit dat Frankrijk nu echt z’n financiële beleid gaat hervormen. In zijn plaats werd de socialistische kandidaat François Hollande gekozen. In 2013 stuurt Frankrijk een interventiemacht naar de voormalige kolonie Mali dat verscheurd wordt na een in 2012 uitgevoerde militaire coup door etnische “Toeareg-rebellen” die op hun beurt weer werden verslagen door extremisten van “Al-Qaida” die in Noord-Mali de sharia invoerden.

 

De Franse militairen hebben grote delen van Noord-Mali inmiddels onder controle. In maart 2014 wordt Manuel Valls de nieuwe premier, na een opmars van het Front Nationaal. Ook bij de Europese verkiezingen in mei 2014 wint het rechtse front nationaal. Het boerkaverbod komt in Frankrijk tot stand waardoor alle gezicht bedekkende kleding verboden wordt in openbare ruimtes.

 

Vrouwen die op straat of in openbare ruimten gezicht verhullende kleding dragen, kunnen volgens de wet een boete krijgen van 150 euro. Frankrijk begint in September van 2014 met luchtaanvallen op doelen van de Islamitische Staat (IS, voorheen ISIS) in Irak.


het huidige Frankrijk


In 2015 zijn er talloze aanslagen in Frankrijk te betreuren; de belangrijkste zijn de aanval in het kantoor van het Franse satirische weekblad “Charlie Hebdo” in Parijs waarbij tegelijkertijd een gijzeling plaatsvond elders in de stad waar vier gijzelaars omkwamen. Zeker 127 mensen komen bij terroristische aanslagen in November 2015 in Parijs om het leven bij meerdere schietpartijen en explosies op zeven verschillende locaties in de stad.

 

President François Hollande heeft de noodtoestand voor heel Frankrijk uitgeroepen. De meeste slachtoffers, zo'n honderd in totaal, zouden zijn gevallen in het Parijse theater Bataclan. Het antisemitisme is schrikbarend toegenomen terwijl ook de aanvallen op moskeeën, de islam en moslims is vertienvoudigd. Onder nog nooit in Frankrijk vertoonde beveiligingen wordt het EK voetbal 2016 in Juni gespeeld. Frankrijk verliest in de finale van Portugal.

 

Een maand later volgt wederom een aanslag – nu met een vrachtwagen in Nice waarbij 86 mensen worden overreden en honderden gewonden vallen. In Oktober wordt na 17 jaar de “jungle” oftewel het illegale immigrantenkamp in Calais ontruimd waar zo’n 8.000 immigranten probeerden naar Engeland te komen. Zittend president Hollande kondige aan zich niet meer beschikbaar te stellen voor een nieuw termijn. In Mei 2017 wordt na een nek-aan-nek race met de rechts populistische partij van “Le Pen’s Front National, Emmanuel Macron met z’n nieuwe “En Marche” opvallend winnaar van de verkiezingen.

 

Hij is met 39 jaar het jongste staatshoofd van het land sinds Napoleon Bonaparte. Sinds November 2018 is het fenomeen “de gele hesjes” geboren in Frankrijk. Gewone mensen die zich laten zien in gele hesjes en demonstreren; ze protesteerden aanvankelijk tegen de verhoging van de brandstofprijzen, maar richten zich nu tegen het hele beleid van de Franse president Emmanuel Macron. De protesten zouden maanden doorgaan. 

 

Op 15 April woedt er een grote brand in de beroemde Parijse kathedraal Notre-Dame. Al gauw nadat de brand uitbrak werd een reddingsactie op touw gezet om de kunstwerken in de kathedraal te redden. Veel kunstwerken en beroemde relikwieën konden zo worden gered. In Conflans-Sainte-Honorine word in 2020 op straat een geschiedenisleraar die kort daarvoor in de klas karikaturen van de profeet Mohammed liet zien onthoofd.

 

De achttienjarige Tsjetsjeense dader werd door de politie doodgeschoten. 2021 en begin 2022 staan in het teken van de aanstaande verkiezingen waarin Macron het opneemt tegen onder anderen Valérie Pécresse van Les Républicains, Marine Le Pen van Rassemblement National en Éric Zemmour van Reconquête.



film


"The Count of Monte Cristo" - (2001; 7,6)

De schipper Edmond Dantes wordt onterecht veroordeeld van verraad na een brief aangenomen te hebben van de verbannen Napoleon. Zijn 'beste vriend' Fernand is verantwoordelijk voor het feit dat hij opgepakt wordt, aangezien hij uit is op de verloofde van Edmond.

 

Dantes komt vast te zitten op het Chateau d'If, waar hij wraak zweert op de personen die verantwoordelijk zijn voor zijn arrestatie.



zie ook: