Achtergrondinformatie - Frankrijk

De aanval op de Lage Landen en Frankrijk die begon op 10 Mei ging voor de nazi’s, ook tot hun eigen verrassing, veel beter dan verwacht. Twee weken later was de Geallieerde hoofdmacht omsingeld, het sterkste Franse leger uitgeschakeld en waren de Britten bij Duinkerken begonnen aan hun evacuatie. 

De meeste Duitse infanteriedivisies hadden nog nauwelijks aan de gevechten deelgenomen. “Fall Gelb” had daarmee een uitstekende uitgangspositie geschapen voor de volgende operatie: deel II van de verovering van Frankrijk; “Fall Rot”.

Toch was de toestand voor Frankrijk niet geheel hopeloos; het land had grote reserves aan materieel en mankracht en het Duitse numerieke overwicht was nog steeds niet overweldigend. Alleen het noordelijke deel boven de Somme en de Seine waren door de Duitsers veroverd. Net zoals in WWI zouden de Duitsers Parijs niet innemen was de gedachte.

Nog voor de sector afdoende kon worden versterkt, vielen de Duitsers al op 5 juni aan bij de Somme en infiltreerden hun pantsertroepen ondanks vaak harde gevechten vrij snel de Franse linies richting de Seine en versloegen de geallieerde pantserreserves. Op 9 juni begon oostelijk van Parijs het Duitse hoofdoffensief over de Aisne, waar de Franse linies hechter waren.

Na enkele dagen hardnekkige weerstand te hebben geboden, werden de Franse divisies door de overmacht aan Duitse infanterie teruggedrongen. Er vielen gaten in het front die door de Duitse pantserdivisies snel werden uitgebuit. Opnieuw werden de Franse pantserreserves in felle gevechten verslagen en het Franse front begon uiteen te vallen.

De slecht gemotoriseerde Franse infanteriedivisies waren niet in staat zich flexibel terug te trekken; eenheid na eenheid verloor elk verband. In de ordeloze vlucht die nu volgde, verwierven de Duitse pantsereenheden in wezen een strategische bewegingsvrijheid.  

Door de crisistoestand na het begin van Fall Rot begon de Franse regering snel aan gezag in te boeten ten bate van het Franse opperbevel. Op 10 juni werd Parijs ontruimd — en daarna tot een open stad verklaard — terwijl de regering naar Bordeaux vluchtte. Aldaar was de regering afgesneden van de normale controleorganen en na de val van Parijs op 14 juni bleek het ook nauwelijks meer mogelijk een effectief burgerbestuur uit te oefenen.

Twee dagen later werd Reynaud door Weygand gedwongen af te treden ten gunste van maarschalk Philippe Pétain; in feite was Frankrijk toen al weinig anders dan een militaire dictatuur geworden; een burgerpoliticus, ex-premier Pierre Laval, buitte de angst daarvoor uit door het parlement er na de wapenstilstand van te overtuigen dat Hitler per se de vorming van een totalitaire dictatuur in Frankrijk wenste.

Inmiddels rukte het Duitse leger op achter de Maginotlinie tot de Zwitserse grens die op 17 juni bereikt werd;  honderdduizenden Franse soldaten waren omsingeld. Diezelfde dag vroeg het Franse opperbevel om een wapenstilstand maar daar werd geen gehoor aan gegeven. Reden was dat Italië zich in de strijd had geworpen. De Gaulle was inmiddels naar Engeland gevlogen en zou z’n volk oproepen de strijd niet te staken.

De Franse marine was het enige middel waarmee zij actie konden ondernemen; het leger was al grotendeels in het noorden verslagen. Op 14 juni opende het Franse 3e Eskader, het vuur op olieopslagplaatsen en militaire installaties aan de Ligurische kust en op de havens van Genua en Vado.  

Een groot deel van de maand juni verspilden de Italianen met voorbereidingen treffen voor een invasie. De Italiaanse campagne begon op 20 Juni en de Fransen overhandigden direct een wapenstilstand. Ondanks deze overschreden Italiaanse troepen een dag later op drie plekken de Franse grens.

De Italianen vielen in twee richtingen aan. Eén strijdmacht trachtte via de Alpen op te rukken en de andere probeerde langs de Middellandse Zeekust naar Nice op te rukken.

In het begin boekten de Italianen enkele successen maar kwamen niet verder dan de Franse voorposten dit ondanks hun grote overmacht (3:1). De Alpenlinie (zuidelijke Maginotlinie) bleek te machtig voor de Italiaanse soldaten wier moreel erg laag was. Op 22 Juni werden Duits-Franse wapenstilstands -onderhandelingen gehouden te Compiegne waarbij Mussolini niet ‘ns voor werd uitgenodigd. Voordat de strijd echt ophield vielen Franse vliegtuigen de Italiaanse steden Tarente en Livorno aan.  

Hitler wenste nog steeds een snelle definitieve vrede met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en een milde behandeling van het eerste land zou wellicht het tweede tot een overeenkomst kunnen verleiden. Duitsland bezette daarom alleen Noord-Frankrijk en een strook langs de hele oceaankust tot aan Spanje. De rest van Frankrijk zou verder gaan onder het  "Vichy" regime.

Wel werden alle Franse soldaten krijsgevangenen gemaakt tot het einde van de oorlog en werd “Elzas-Lotharingen” weer ingelijfd. Het noorden van Frankrijk kwam onder Brussel te staan.

Op 24 juni sprak de Britse regering haar teleurstelling uit dat Frankrijk onder zo vernederende condities gecapituleerd had en verklaarde dat nu het land zijn verdragsrechtelijke verplichtingen, die aparte overgave verboden, geschonden had, ook het Verenigd Koninkrijk zich niet meer aan haar verplichtingen gebonden achtte.

De neutraliteit van de neutrale rompstaat “Vichy-Frankrijk” was dubieus; het land was geen volledig soevereine staat daar de wapenstilstandsbepalingen aan Duitsland en Italië verregaande inspectie- bevoegdheden toekenden om het afdragen of vernietigen van de meeste zware wapens te controleren. In de Algerijnse haven “Mers-el-Kebir” werd de Franse vloot gebombardeerd door de Britten daar zij bang waren dat deze in Duitse handen zou vallen.

De Entente was voorbij en de spanningen liepen op tussen de beide voormalige bondgenoten. Op 25 Juni om 0:35 kwam er een impliciet officieel eind aan de gevechten en moesten alle omsloten Franse troepen capituleren; in feite weigerden tot in juli verschillende forten in de Maginotlinie zich over te geven.

Het machtige combinatieleger van de Entente was binnen een paar weken door Duitsland van de kaart geveegd. Hitler en veel andere mensen uit Europa maakten zich op voor een nieuwe orde in Europa met Duitsland als voornaamste land. Maar de Duitse dominantie was meer schijn dan werkelijkheid zoals later in de oorlog zou blijken.

De onderliggende achterstanden in wapenproductie konden voor 1943 niet worden ingelopen en totdat de opbouw van de Wehrmacht was voltooid, mocht men niet hopen met de succes de Britten of de Sovjets uit te dagen.

Hitler meende onoverwinnelijk te zijn en in plaats van de verbeterde strategische positie te gebruiken om concessies te doen aan het Verenigd Koninkrijk teneinde tot een duurzame vrede te komen, gaf hij in de zomer van 1940 opdracht een gelijktijdige en onmiddellijke campagne voor te bereiden tegen zowel het Britse Gemenebest als de Sovjet-Unie met destructieve gevolgen.

Andere gevolgen: 

• De Engelse, Franse en Nederlandse koloniën in Azië waren nu veel kwetsbaarder waar Japan in twee jaar tijd gebruik van zou gaan maken.
• Van de vele territoriale verlangens (o.a. Djibouti, Tunesië en de Rhonevallei) van Mussolini werd slechts een smalle bezettingszone aan de Italiaans-Franse grens toegekend en mochten Italiaanse soldaten Corsica bezetten.
• In 1940 had zijn beweging van de Vrije Fransen echter nauwelijks aanhangers; bijna alle Franse soldaten in Groot-Brittannië keerden naar Frankrijk terug.
• op 10 juli hief de Franse Derde Republiek zichzelf op en er kwam een formele burgerdictatuur voor in de plaats met Pétain als president en Laval als premier: het Vichy-regime dat van begin af aan een conservatief, antisemitisch en autoritair karakter droeg en in toenemende mate met Duitsland zou samenwerken.

Maar over het algemeen kan gesuggereerd worden dat NIET de Duitse overmacht en/of haar klasse de oorzaak was van de capitulatie maar de aaneenschakeling van strategische en operationele blunders van het Franse officierenkorps.

Daarnaast zou de Franse traagheid tot tegenmaatregelen en het nalaten van het vragen van luchtsteun rond de penetratie bij Sedan op 14 en 15 mei, uiteindelijk funest was voor de geallieerde kansen tijdens de gehele veldtocht.

De nazi’s met Propagandaminister Joseph Goebbels voorop was de grootste verantwoordelijke voor het ontstane misverstand rond Mei '40. Deze versterkte zo veel mogelijk het beeld van het overweldigende, grootse en superieure Duitse invasieleger om de gunst van het Duitse volk te winnen. De nationaalsocialisten benadrukten alzo hun superioriteit tegenover de zwakke, verdeelde en decadente westerse democratieën.