Geschiedenis (achtergrond) - Frankrijk

PERSOON: "Napoleon bonaparte"


inleiding


Napoleon Bonaparte werd geboren in 1769 op het eiland Corsica, zou een artillerie opleiding volgen op het vasteland in Frankrijk en grote indruk maken bij het Revolutionaire bewind met z’n optreden tijdens het beleg van Toulon in 1793. Hij werd hierbij bevorderd tot bevelhebber van de artillerie in het Franse leger in Italië.

 

Na de Franse Revolutie waren er in het land grote interne problemen die opgelost zouden kunnen worden met een gezamenlijke buitenlandse vijand. De Europese monarchen, huiverig om net zo te eindigen als de Franse ex-koning Lodewijk XVI, bundelden hun krachten en sloten verdragen wat bij de Franse kwaad bloed zette.

 

Ze verklaarden elkaar de oorlog in 1792 en het Franse leger viel de Oostenrijkse Nederlanden binnen (hedendaags België). De Eerste coalitieoorlog was begonnen.

 

Nadat Napoleon in 1795 nogmaals z’n resolute optreden had laten zien door een coup te veredelen in Parijs om de Revolutionaire regering omver te werpen door z’n artillerie op de menigte laten schieten werd hij bevorderd tot bevelhebber van het Franse leger in Italië. In 1796 stak Napoleon de Alpen over waar hij grote successen behaalden tegen de Oostenrijkers en tot 100 km vorderde van Wenen.

 

Aartshertog van Oostenrijk Karel gaf op en tekende een vredesverdrag. Napoleon was sindsdien een held en Frankrijk kwam uit deze strijd als grootste Europese macht. Alleen Engeland continueerde de oorlog. 


Egypte en de kroning


Napoleon had alweer een nieuw plan en dat was om Engeland nu voor eens en altijd te verslaan. Door Egypte aan te vallen zou hij een belangrijke Britse kolonie veroveren en daarmee direct Frankrijk weer als koloniale macht op de kaart zetten.

 

Daarna zou hij naar India doorstoten; de Britse kroonkolonie. In 1798 zette het Franse leger voet op Egyptische bodem. Door o.a. de klimaatomstandigheden werd de hele expeditie een fiasco; de Franse vloot werd verslagen, een verloren veldslag in het Midden Oosten en Napoleon keerde terug vanwege grote Franse binnenlandse problematiek.

 

In 1799 was het Directoire in steeds groter wordende binnenlandse problemen (armoede, corruptie etc.) gekomen terwijl Frankrijk ook werd bedreigd door buitenlandse mogendheden, die successen boekten tijdens de Tweede coalitie tegen Frankrijk. Een van de leden van het Directoire plande een staatsgreep en vroeg Napoleon hierbij om militaire steun. Napoleon stelde na de coup een consulaat voor met hem als eerste consul. In de jaren die daarop volgde schakelde Napoleon z’n tegenstanders een voor een uit en trok alle macht naar zich toe.

 

Als nieuwe Franse leider zorgde hij ervoor dat de Russen uit Italië verdreven werden en uit de (tweede) coalitie stapten en een Frans leger wist in Duitsland korte metten te maken met de Oostenrijkers. De Britten waren oorlogsmoe en stonden weer alleen. In 1802 sloot hij vrede met zowel paus Pius VII als het Verenigd Koninkrijk en zorgde hij ervoor dat de nieuwe grondwet werd aangenomen.

 

Hierbij zou hij tot Consul voor het leven worden benoemd waar hij nu alle macht had en kon regeren als een dictator. Op 2 december van dat jaar kroonde hij zichzelf (tot afgrijzen van z’n moeder en de paus zelf) tot keizer in de Notre-Dame van Parijs als Napoleon I, Keizer der Fransen.



Napoleon verovert Europa


In 1805 werd de derde coalitie gevormd om de dreiging der Fransen in Europa een halt toe te roepen. De Britten zouden in dat jaar een klinkende overwinning behalen en een invasie van hun eilandengroep veredelen; de gecombineerde Franse en Spaanse vloot werd vernietigend verslagen bij de “Slag om Trafalgar”.

 

Op het land zou Napoleon z’n grootste overwinning ooit behalen; bij “Austerlitz” in het huidige Tsjechië zouden de Russen en Oostenrijkers hun wonden likken en werd zelfs Wenen even bezet door de Fransen. Het vredesverdrag zou inhouden dat het Duitse Heilige Roomse Rijk zou ophouden te bestaan en Napoleon grote invloed kreeg door de Rijnbond samen te stellen – een keur aan Duitse staatjes.

 

Oostenrijk moest wederom land aan de Fransen afstaan en was eigenlijk als Europese grootmacht opgehouden te bestaan. 

Kwaliteiten Napoleon

Napoleon bleek als militair in opleiding uitzonderlijk goed te zijn in rekenen en kaartlezen. Er werd onder meer een meetkundige stelling, de Stelling van Napoleon, naar hem genoemd. Het rekenen paste hij onder meer toe in de artillerie, bij het berekenen van de baan van een kanonskogel, het kaartlezen gebruikte hij zijn leven lang om vanaf (vaak slordige en foute) kaarten een goede positie en opstelling na te streven.

 

Het blijkt dat Napoleon de slagen won, die hij op zijn eigen gekozen slagveld voerde. Een combinatie van die twee talenten leidde tot zijn capaciteit om een legerverplaatsing over vele honderden kilometers te plannen, waardoor hij een belangrijk of beslissend voordeel kon halen.

 

Daarnaast was Napoleon een groot organisator. Hij heeft talloze bestuurlijke vernieuwingen doorgevoerd en in heel Europa een voorbeeld van een strak geregeld en doeltreffend bewind nagelaten. Hij was ook een bekwaam wetgever die zich door voortreffelijke juristen liet adviseren. De dienstplicht en het dragen van felle uniformen (zodat het voor een ieder duidelijk was in de chaos van de strijd wie wie was) waren ook ideeën van Napoleon.

 

Tijdens de vierde coalitie oorlog (1806 en 1807) zou Napoleon de Pruisen en Rusland beiden vernederend verslaan. Na de gewonnen slag bij Jena in Duitsland trok hij Berlijn binnen, zou Pruisen minimaliseren en na een aantal overwinningen Polen van Rusland afnemen. Gevolg was een bijna gehele continentale blokkade van Engeland om het Britse Rijk op de knieën te dwingen.

 

Oostenrijk was gedeeltelijk opgekrabbeld en mengde zich weer in een oorlog tegen Frankrijk – de vijfde coalitieoorlog van 1809. Het leek dit keer goed te gaan voor de Oostenrijkers ook omdat Napoleon focus was gericht op de strijd op het Iberische schiereiland waar een guerrilla oorlog was gestart tegen hem. Een paar maanden triomfeerde hij wederom (o.a. door de gewonnen slag bij “Wagram”) en zou Wenen wederom bezetten.

 

De strijd in Spanje zou hij opgeven omdat een oorlog zoals deze niet in z’n aard lag. Na de oorlog bereikte Napoleons Franse keizerrijk zijn grootste omvang. Bijna heel Europa was nu Frans, een vazalstaat, bondgenoot, vriend of verslagen vijand. Bij de handhaving van de Franse invloedssfeer maakte Napoleon gebruik van uitgebreide allianties, waar hij vrienden en familieleden in machtsposities in andere landen benoemde om daar als Franse vazallen te heersen.

 

In 1810 trouwde hij met de Oostenrijkse aartshertogin Marie Louise, waarmee hij een langdurende vrede tussen Frankrijk en Oostenrijk hoopte te bereiken.


Het keerpunt


Doordat Rusland door z’n nieuwe bondgenootschap met Frankrijk, die inhield dat zij zich zouden moeten houden aan de blokkade van Engeland, economisch zwaar werd getroffen en Napoleon hier niets om gaf trok Rusland zich terug als partner.

 

Om de Russische tsaar Alexander I te dwingen binnen het Continentaal Stelsel te blijven en een dreigende Russische invasie van Polen te voorkomen besloot Napoleon om Rusland binnen te vallen.

 

De “Gran Armee” werd zonder veldslag geleverd te hebben het grote achterland ingetrokken waar Rusland een verschroeide aarde methodiek toepaste. In Moskou zou Napoleon geconfronteerd worden met een brandende stad en er zat niets anders op om terug te keren in de ijzige winter van 1812. Duizenden zouden tijdens de terugreis doodvriezen of omkomen door Russische flankaanvallen.

 

De rampzalig verlopen veldtocht leidde tot een anti-Franse stemming in alle landen onder Frans gezag en tot onrust in Italië, de Nederlanden en Zwitserland. In Spanje raakten de Fransen in het defensief. Alle grote machten Europa vormden nu de zesde coalitie om met Napoleon af te rekenen. In 1813 vond bij Leipzig de grote Volkerenslag plaats, waarin Napoleon verpletterend werd verslagen.

 

De keizer trok zich vervolgens terug achter de Rijn maar de Geallieerden zetten door. Op 31 maart 1814 werd Parijs veroverd. Napoleon werd op 6 april 1814 gedwongen afstand te doen van de troon, en werd verbannen naar Elba, Lodewijk XVIII nam de macht in Frankrijk over. 


De honderd dagen


Tien maanden na de verbanning naar Elba ontsnapte Napoleon, terwijl de Britse en Franse schepen die Elba bewaakten tijdelijk afwezig waren, vertrok Napoleon vanuit Portoferraio op Elba met Pierre Cambronne en zijn persoonlijke lijfwacht van zeshonderd man, en landde op 1 maart te Golfe-Juan, Vallauris. Op 29 Mei van dat jaar was z’n eeuwige liefde (wel gescheiden) Josephine overleden. Hij reisde via wat later bekend zou worden als de route Napoleon, eerst naar Grenoble en verder richting Parijs.

 

De Franse troepen deden geen poging om hem te stoppen maar sloten zich massaal bij hem aan, ontevreden over het afgepakte land. Maarschalk de Grouchy en Ney, die koning Lodewijk XVIII had beloofd dat hij Napoleon in een ijzeren kooi terug naar Parijs zou terugbrengen, liep op 18 maart bij Auxerre over naar Napoleons kant met zijn divisie van zesduizend man. Twee dagen later kwam Napoleon aan in Parijs.

 

De koning was ondertussen gevlucht naar Gent. Omdat de Franse bevolking ontevreden was m.b.t. de witte terreur steunden z’n terugkeer ook. De geallieerden, die op dat moment juist in Wenen een congres hadden belegd om de nieuwe grenzen van Europa te bepalen, werden opgeschrikt. De keizer was terug.

 

Wederom oorlogsverklaringen

Nog voor zijn aankomst in Parijs verklaarde Napoleon ook dat zijn bedoelingen vreedzaam waren en hij geen oorlog met de andere Europese grootmachten zocht. Het Congres van Wenen reageerde echter op Napoleons terugkeer door hem onmiddellijk de oorlog te verklaren. De ruziënde geallieerden waren weer verenigd tegen een gezamenlijke vijand en Groot-Brittannië, het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, Rusland, Oostenrijk en Pruisen maakten 150.000 troepen beschikbaar om Napoleon te verslaan.

 

Napoleon wilde in de Zuidelijke Nederlanden de Engelsen en de Pruisen verslaan, voordat ook de Oostenrijkers een leger konden sturen. De Fransen, de Engelsen en een klein contingent Nederlandse troepen troffen elkaar vlak bij Waterloo. Napoleon viel meerdere keren aan, maar de Engelsen hielden stand en toen de Pruisen zich bij de Engelsen aansloten, verloor Napoleon op 18 juni 1815 de Slag bij Waterloo. Napoleon wist te ontsnappen en vluchtte naar de havenstad Rochefort, waarvandaan hij naar de Verenigde Staten wilde vluchten.

 

De haven werd echter door de Engelsen geblokkeerd, en Napoleon zag geen andere uitweg dan zich over te geven. Op 22 juni 1815 moest hij voor de tweede keer afstand doen van de troon en dit keer zou dat voorgoed zijn. Hij werd verbannen naar het in de Atlantische Oceaan liggende “St. Helena”. 


Het einde


Napoleon’s zou op z’n verbanningsoord, het eiland “St. Helena, niet ver van Zuid-Afrika van zo’n 120km2, aankomen op 15 Oktober 1815. Na een kort verblijf bij een Engelse familie, omdat z’n verblijf “Longwood” niet klaar was kon hij met z’n kleine Franse entourage zichzelf terugtrekken. Z’n vrouw “Marie Louise” van Oostenrijk weigerde zich bij hem te voegen. Er bevonden zich 500 Engelse soldaten die de muur van 4 mijl rond z’n verblijf bewaakten.

 

Zowel overdag als ’s nachts cirkelden vijf oorlogsschepen om het eiland om de havens te bewaken. De vier mogelijke landingsplaatsen waren zwaar bewaakt. Met de gezondheid van Napoleon ging het steeds slechter, vooral nadat hij had vernomen in 1818 dat z’n verbanning definitief zou zijn. Napoleon kreeg last van slechte eetlust, tandpijn, hoofdpijn, overgeven, dysenterie, een zweer en later zelfs maagkanker.

 

Bovendien was hij sinds de aankomst op het eiland al moedeloos door de slechte verstandhouding met de nieuwe gouverneur “Lowe”, de irritaties binnen het gezelschap, de vochtige behuizing, de ratten, de verveling en de uitzichtloze situatie. Hierdoor gaf Napoleon in de loop der tijd het paardrijden vrijwel geheel op en bleef hij vooral binnen. Verder bracht hij zijn laatste jaren door met tuinieren, het schrijven van zijn herinneringen en het aanleren van de beginselen van de Engelse taal.

 

Vergiftiging

Hij smeekte dan ook zijn vertrekkende dienaars om te blijven, het zou volgens hem toch niet lang meer duren. Napoleon zou meerdere malen aangegeven hebben dat hij liever gedood was op het slagveld dan hier te worden vergiftigd (want dat dacht hij) door de Engelsen. Zes dagen voor zijn dood schreef hij op dat na zijn dood zijn maag moest worden opengesneden en men deze uitgebreid moesten onderzoeken en de resultaten naar zijn zoon moesten sturen.

 

Napoleon stierf op 5 mei 1821 op Sint-Helena, op 51-jarige leeftijd. Zijn laatste woorden zouden zijn geweest: À la tete de l’armee ("Aan het hoofd van het leger"). Ondanks toespelingen op moord wordt toch vooral aangenomen dat hij overleden is door maagkanker dat erfelijk was in de familie Bonaparte. Koning Louis-Philippe van Frankrijk zorgde er in 1840 voor dat het stoffelijk overschot van Napoleon terugkeerde naar Parijs.

 

Op 15 december werd voor de overleden keizer een staatsbegrafenis gehouden, waarna Napoleon zijn laatste rustplaats in de kelder onder de gouden koepel kreeg in de “Dome des Invalides”. Tegenwoordig is dit een van de bezienswaardigheden voor toeristen die de Franse hoofdstad aandoen. Z’n zoon Napoleon II had hij sinds z’n ballingschap te Elba niet meer gezien. 



Gevolgen en nasleep


Naast gevolgen op het slagveld was de invloed van de Franse Revolutie en de vervolgens door Napoleon geëxporteerde verworvenheden van de Revolutie op cultuur en bestuur van Europa van blijvend groot. belang. Ten eerste werd in heel Europa het nationalisme gevoed. De kaart van Europa zou de volgende honderd jaar hertekend worden op basis van cultuur, oorsprong en ideologie in plaats van volgens de regerende dynastie.

 

Napoleons veroveringen stimuleerden het Duitse nationalisme, dat Frankrijk nog parten zou gaan spelen en de opkomst van Rusland als een machtsfactor waarmee heel Europa rekening moest houden. De Franse bezetting van Spanje vanaf 1808, die leidde tot de zes jaar durende Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog, bood een groot deel van Spanjes Amerikaanse koloniën de kans zich onafhankelijk te maken.

 

Andere concrete verbeteringen waren dat in continentaal Europa overal rechts ging rijden, de infrastructuur werd uitgebreid en verbeterd.

 

Vaste maten en gewichten werden ingevoerd, registratie bij de Burgerlijke stand – iedereen moest een achternaam verzinnen. Veel Burgerlijke wetgeving werd ingevoerd en de maatschappelijke standen werden afgeschaft. Ook was daar het begin van de nationale musea in de meeste Europese landen en tenslotte werd het onderwijs en de gezondheidszorg veel beter geregeld en in belangrijke mate toegankelijk gemaakt voor de gewone burgers. 


films


"Napoleon" - (2002; 7,2) - tv serie

Serie over het leven van Napoleon, die hier wordt afgebeeld als een man van vlees en bloed, een soldaat, politicus en idealist tegelijk.

 

Hij plaatste zichzelf boven andere mensen en transfomeerde zichzelf in een mythe. De kijker ziet hoe hij omging met macht, vrouwen en zijn veeleisende Corsicaanse familie.



"Les Miserables" - (2012; 7,6)

In het Frankrijk van begin 19e eeuw wordt Jean Valjean, een man die lang in een strafkamp heeft gezeten, voorwaardelijk vrijgelaten.

 

Zijn verleden laat hem echter niet zomaar met rust, omdat hij wordt opgejaagd door de meedogenloze agent Javert, die hem wil oppakken wegens oplichting. Verfilming van de bekende musical.



zie OOK: