Vladimir Lenin

Lenin was een fervent sporter en hield van schaken, maar zijn vader drong aan op een studerend leven. Hij bleek over intellectuele gaven te bezitten en excelleerde op het gymnasium. Lenin werd, net als zijn oudere broer Aleksandr, al op jonge leeftijd beïnvloed door het socialisme.

Uiteindelijk werd Alexander in verband gebracht met een geplande moordaanslag op tsaar Alexander III van Rusland en in 1887 ter dood veroordeeld.

Lenin was na de dood van zijn broer politiek betrokken geraakt en werd marxist. In 1887 werd hij toegelaten tot de Universiteit van Sint-Petersburg en in 1891 studeerde hij af in de rechten en kon hij zich als advocaat vestigen. In 1895 werd hij gearresteerd en zat hij korte tijd vast, van 1897 tot 1900 leefde hij als balling in Siberië samen met z’n vrouw.

Ballingschappen

Na de ballingschap leefde het echtpaar in ballingschap in Londen, later in Zwitserland. Na de revolutie van 1905 keerde Lenin naar Rusland terug. Lenin en de bolsjewieken boycotten het zojuist opgerichte parlement, de Doema, en riepen op tot een proletarische revolutie. Toen na het ontbinden van de Tweede Doema door tsaar Nicolaas II van Rusland in 1907 de reactionaire conservatieven de macht kregen, ging Lenin weer terug naar Zwitserland.

In 1912 kwam het tot een volledige breuk met de mensjewieken. In februari 1917 brak de Februarirevolutie in Rusland uit. De directe aanleiding daarvoor was het slechte verloop van de oorlog tegen Duitsland en Oostenrijk. Tsaar Nicolaas II deed afstand van de troon en er kwam een Voorlopige Regering.

Met de hulp van Parvus Helphand en de Duitse regering, die, nog altijd in oorlog met Rusland, het nieuwe regime wilde verzwakken, keerde Lenin na een reis door Duitsland, Zweden en Finland in april 1917 terug in Rusland, waar hij door zijn volgelingen luid werd begroet. Lenin vestigde zich in Petrograd.

De rode staatsgreep

Premier Kerenski van de Voorlopige Regering had zijn handen vol en greep niet in. Op 27 oktober 1917 pleegde de Rode Garde van de bolsjewieken een staatsgreep, die de geschiedenis inging als de Oktoberrevolutie.

De Voorlopige Regering werd gevangen genomen, alleen minister-president Kerenski wist te ontkomen. Er werd een revolutionaire regering gevormd bestaande uit bolsjewieken.

In december 1917 vormde Lenin zijn tweede regering, een coalitieregering (tevens de laatste coalitieregering in Sovjet-Rusland; in 1918 werden de coalitiegenoten uit de regering gezet), waarin ook leden van de Linkse Sociaal-Revolutionaire Partij zitting hadden. De nieuwe regering zond een afvaardiging om vrede te sluiten met de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en Turkije).

De eerste besprekingen mislukten, maar op 3 maart 1918 werd de vrede van Brest-Litovsk gesloten. Rusland onttrok zich aan de Eerste Wereldoorlog, maar in eigen land begon de Russische Burgeroorlog. In 1921 kwam de burgeroorlog formeel tot een 'einde' hoewel het nog tot 1924 onrustig zou blijven in Rusland.

Onder het oorlogscommunisme werden de industrieën genationaliseerd en werd alle landbouw gecentraliseerd. Privébedrijven werden illegaal, de staat kreeg het monopolie over de handel met het buitenland en voedsel en andere primaire levensbehoeften werden gerantsoeneerd om ze beter te kunnen verdelen.

Deze aanpak was rampzalig voor zowel landbouw als industrie en eiste zijn tol in het reeds door oorlog verscheurde Rusland.

De sterk teruggelopen productie in de industrie en landbouw, gecombineerd met 7 jaar oorlog en een droogte leidden tot de Russische Hongersnood van 1921, waarbij miljoenen doden vielen. Meerdere stakingen braken uit in Rusland, met als keerpunt voor het oorlogscommunisme de Opstand van Kronstadt in maart 1921.

De nieuwe economische politiek

In datzelfde jaar introduceerde Lenin de Nieuwe Economische Politiek (NEP). De NEP voorzag in een gemengde economie: een deel der economie bleef genationaliseerd een ander deel werd privébezit. De NEP bracht Rusland economisch gezien terug naar het peil van voor de Eerste Wereldoorlog.

Lenin trad steeds hard op tegen opstandige Russische boeren en arbeiders, alsook tegen critici en politieke tegenstanders. Hoewel Lenin aan het hoofd stond van een dictatuur was hij geen alleenheerser. Alle belangrijke besluiten, ook die van Lenin, moesten formeel steeds worden goedgekeurd door de Partij. Lenin bezat niet die macht, dat hij de belangrijkste partijorganen, het Centraal Comité en het politbureau uitsluitend kon vullen met jaknikkers; iets wat Stalin (overigens pas eind jaren dertig) wél voor elkaar kreeg.

De Rode Terreur vormt een zwarte bladzijde uit de Russische geschiedenis en die van Lenin. Nadat Lenins partij de macht over heel Rusland kreeg werd de oorlog gestart tegen de tegenstanders van het communisme en tegen hen die daarvan verdacht werden. Onschuldige burgers werden beschuldigd van samenzwering tegen de partij en werden gedood of naar strafkampen gestuurd. De landhuizen van grondbezitters werden in brand gestoken en de burgerij werd gedwongen vernederende arbeid te verrichten.

De vroegere elite van het tsaristische Rusland was overgeleverd aan de genade van de bolsjewieken. De voormalige Russische tsaar Nicolaas II, zijn vrouw en kinderen werden zonder proces geëxecuteerd met toestemming van Lenin. In deze periode van onrust kwam er een uittocht van de intelligentsia op gang. Veel Russen weken uit naar de Verenigde Staten, West-Europa en andere landen.

In mei 1922 werd Lenin getroffen door een beroerte, waarvan hij echter herstelde; later volgden er nog meer. Bij een latere beroerte werd Lenin van zijn spraakvermogen beroofd. Uiteindelijk overleed hij op 21 januari 1924 in Gorki, een dorpje op 10 km ten zuiden van Moskou.

Hoewel zijn weduwe het er niet mee eens was, werd zijn gebalsemde lichaam permanent tentoongesteld in een mausoleum op het Rode Plein in Moskou, waar hij nog steeds ligt.

Lenin werd na zijn dood als partijleider opgevolgd door Stalin. Later bleek dat Lenin zich negatief had uitgelaten over Stalin en andere partijleden en als het aan hem had gelegen nooit opvolger zou zijn geworden o.a. vanwege z’n botheid.