Bezienswaardigheden - Nederland

Baarle Nassau (NL) en Baarle Hertog (BE):

Je komt niet naar de gemeente Baarle Nassau c.q. Baarle Hertog voor de schoonheid. Het is het bijzondere van een vervlochten gemeente waar een lappendeken is ontstaan van enclaves en Nederlands en Belgisch grondgebied. De grens loopt soms zelfs dwars door gebouwen en huizen.

In sommige gevallen zelfs door de voordeur. In heel het dorp is de grens met witte kruisjes en grenspalen aangegeven, wat een erg bijzonder zicht geeft. Alle stukken België en Nederland samen vormen het dorp Baarle. Om een goed beeld te krijgen kun je bij het VVV van de gemeente een kaartje krijgen met een wandeling die je naar de meest bijzondere stukjes brengt.

De Singel is het centrum van de stad waar de wandeling begint en eindigt. Hier is het ook het plaatselijke VVV gevestigd (alsmede het stadhuis) en kun je op het terras bijvoorbeeld een “Bossche bol” bestellen.

Op dit drukke punt in de stad valt het direct op hoeveel auto’s met Nederlandse en Belgische kentekenplaat rondrijden. Voor de “Remi” kerk kun je een van de voormalige grenspalen zien staan. Verderop tijdens de wandeling kom je het voormalige (dit is tevens een reconstructie) militaire ontvangststation MN7 tegen wat gebruikt is tijdens WW1 met de draadloze centrale antennemast.

Het Bels lijntje: 

Ook kom je hier de overblijfselen tegen van het voormalige Bels (trein) lijntje. Baarle-Nassau had twee stations, die onderdeel uitmaakten van deze lijn. Een station Baarle-Nassau in het dorp zelf en een station Baarle-Nassau Grens bij de buurtschap Baarle-Nassau Grens. 

In de straat Loveren kom je wel een heel speciaal huis tegen. Deze is namelijk door tweeën gesplitst waarbij Loveren 2 Nederlands is en Loveren 19 Belgisch. In dit gebied hebben tijdens WW1 ook Nederlandse barakken gestaan met Nederlandse militairen om de boel in de gaten te houden. Wat tenslotte ook opvalt in de gemeente is het aantal etablissementen die namen houden die suggereren naar dingen die met de smokkel te maken hebben.

Zelfs in de jaren 80 gebruikte Nederlanders en Belgen het dorp om te kopen wat bij het buurland goedkoper en of makkelijker te krijgen was. De Nederlanders tankten hun auto’s vol en kochten sigaretten. De Belgen togen massaal naar de seks shops in het Nederlandse Baarle Nassau.

Dodendraad:

Toen de Duitsers in 1914 België bezette bouwden zij op de grens met het neutrale Nederland een hek onder dodelijke elektrische spanning. Deze moest verhinderen dat oorlogsvrijwilligers en Duitse deserteurs België ontvluchtten. Tevens moest het hekwerk verhinderen dat spionageberichten uit bezet gebied via Nederland geallieerde spionagediensten bereikten en diende het smokkel tegen te houden.

Dit werd de draad, het dodendraad of het dodenhek genoemd omdat het naar schatting vele honderden mensen het leven heeft gekost. Daarentegen kon het hek niet voorkomen dat duizenden mensen op velerlei manieren alsnog de grens passeerden. De elektriciteit was vaak al voor de wapenstilstand in november 1918 van de Draad gehaald.

Een reden daarvoor was dat de Duitsers wilden voorkomen dat de Belgische wegen verstopt raakten door mensen die vanuit het frontgebied in Noord-Frankrijk en Zuid-België naar het noorden trokken. Nadat de Draad stroomloos was geworden werd hij door plaatselijke boeren over grote delen afgebroken.

Omheining als hoofdmoot: 

De materialen werden voor vele doeleinden gebruikt, maar met name als omheining. Na 11 november 1918, de dag van de wapenstilstand, werden de restanten van de Draad definitief afgebroken. Behalve wat waarschuwings- en (historische) attentieborden is er niets van de versperring overgebleven.

Maar in de loop van de tijd werden op meerdere plekken langs de grens monumenten in de vorm van een reconstructie of een plaquette geplaatst. Bij het gehucht Gel (vlakbij het Belgische Zondereigen) staat een korte strook dodendraad met twintig authentieke en intacte isolatoren.

Deze werden ter plaatse tijdens akkeronderzoek gevonden. Bij deze reconstructie werd een nagebouwd schakelhuis neergezet. Andere reconstructies kun je terugvinden bij Hamont, de Klinge, Boekhoute, Leendersbos, Molenbeersel, Kotem (Maasmechelen), Koewacht en Reusel.

ZIE ALGEMEEN (onder) VOOR MEER INFO

Hertog Hendrik van Brabant gaf, in ruil voor zijn trouw en steun, de Heer van Breda Godfried van Schoten stukken land in en rondom Baarle te leen. Hij kon niet alles te leen geven omdat sommige stukken al een andere leenman hadden en omdat hij bepaalde stukken zelf wilde houden om tol en belasting over te heffen.

Zo ontstond de lappen deken. Vanaf 1400 noemden de inwoners in de gebieden die bij Breda hoorde zich Baarle-Nassau. Bovenstaande problemen werden in de loop van de tijd gecorrigeerd behalve hier. Ook niet toen in 1648 de grens tussen de Spaanse en de Staatse gebieden werd vastgesteld, en al evenmin toen België zich in 1830 losmaakte van Nederland.

De enclaves speelden niet alleen staatkundig maar ook religieus een rol.

WW1: 

Tijdens WW1 was het grootste deel van België door de Duitsers bezet en hermetisch van Nederland afgescheiden door een hoogspanningsraster. De Duitsers durfden het echter niet aan om de enclaves binnen te trekken, aangezien deze binnen Nederlands grondgebied lagen en Duitse troepen zich dan door het neutrale Nederland moesten begeven. Aldus bleef de Belgische post en telegraaf werkzaam buiten Duitse controle om.

In een van de enclaves werd een geheim station voor draadloze telegrafie geïnstalleerd. Onderdelen ervan werden naar de enclave gesmokkeld. In de ogen van de Duitsers werden de onbezette Belgische enclaves een haard van verzet. Om haar neutraliteit te demonstreren liet de Nederlandse regering rond de dorpskern van Baarle een vijf kilometer lange afrastering van kippengaas aanleggen, met daarin zeven streng bewaakte toegangspoorten. Tussen april en augustus 1915 hadden de Duitsers al een hoogspanningsdraad langs de rijksgrens van België gespannen. 

De dodendraad

.

De gemeente werd 16 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 24 september 1944. Volgens het oorlogsmonument in de gemeente sneuvelden er bij de bevrijding 58 Poolse soldaten en 12 burgerslachtoffers. Na de Tweede Wereldoorlog, en vooral sedert het einde van de 20e eeuw, zijn de Belgische en Nederlandse diensten steeds meer gaan samenwerken.

Een aantal zaken zijn gescheiden, andere zijn samengevoegd of in hetzelfde gebouw gevestigd, zoals in 1997 de politiekorpsen. Ook hebben de gemeenten Baarle-Hertog en Baarle-Nassau nu een gemeenschappelijke website.