Reitwijn en Seelowe

Op 31 Januari 1945 hadden de Russen onder maarschalk “Zhoekov” een eerste bruggenhoofd gevestigd nabij “Kustrin” aan de westoever van de rivier de Oder.

Voorrang werd verleent aan de slag in Hongarije, Tsjecho-Slowakije en de Oostenrijke hoofdstad Wenen waarschijnlijk vanwege politieke redenen van Stalin’s zijde. Heinrici, een Duitse generaal met meesterlijk inzicht in verdediging nam in Maart 1945 het stokje over van Heinrich Himmler als bevelhebber van de Weichsel-verdedingsgroep.

Hij liet een minimaal aantal Duitse soldaten de oevers van de Oder verdedigen terwijl hij bij Seelow z’n hoofdmacht neerzette.

De rivier, al opgezwollen door de lentedooi liet hij veranderen in een moerasachtig gebied door het noordelijke reservoir te laten leeglopen en hierachter werden drie verdedigingsstellingen gebouwd die doorlopen tot Berlijn. Deze bestonden uit een stelsel van loopgraven, bunkers en antitankgeschut. 

Op een stenen pleintje voor het museum staan een aantal groen geverfde oorlogsstukken zoals artilleriegeschut, een stalinorgel en een tank van Russische makelij. Het museum zelf is klein en heeft wel wat weg van een donkere huiskamer met aan weerszijden vitrines en in het midden een aantal oorlogssouvenirs.

Er hangen uniformen, foto’s, kaarten en het is interessant maar soms moeizaam te volgen aangezien alles in het Duits is. We worden als we halverwege zijn geattendeerd dat er een film gaat draaien over de laatste grote slag van de WWII op Duitse bodem en we nemen plaats in de kleine bioscoopruimte.

De laatste echte verdediging

De film duurt zo’n 30 minuten en is zeer interessant te noemen. Als deze beëindigt blijven we nog even in de ruimte kijkend naar de grote maquette die goed laat zien waarom de Duitsers deze heuvelrug kozen als laatste verdedigingsoptie voor Berlijn. Ook zien we dat de Russische Maarschalk Zhukov Reitwein verkoos om z’n hoofdkwartier te vestigen – ook deze was namelijk op een heuveltje gebouwd met uitzicht over het slagveld. 

Op 16 Februari 1945 begon het laatste Sovjet offensief op Europees grondgebied. Het offensief “Operatie Berlijn” had als taak de Duitse tegenstand voorgoed te breken en de oorlog in Berlijn te beëindigen. Het Russische leger had zich op recordwijze gegroepeerd – het 1e Wit Russische leger had zich na het overgeven van Koningsbergen zich volledig op het Berlijnfront kunnen concentreren en was nu klaar voor de grote slag.

Bijna een miljoen Russische soldaten van het 1e Wit Russische leger met inbegrip van zo’n 80.000 Poolse soldaten vielen het front aan tegen zo’n 100.000 Duitse soldaten van het 9e leger van Generaal Busse. 

Buiten staat als we verder de heuvel opwandelen een groot zoeklicht; de Duitsers gebruikten er 143 tijdens deze slag. Voor de rest vele Russische graven, een groot houten Russisch orthodox kruis en een gigantisch monument van een soldaat.

Meer ben ik geïnteresseerd  in het uitzicht over het drassige land tussen de rivier de “Oder” en deze heuvelrug die niet echt hoog is zoals ik had verwacht.

Een ramp voor de Russen

De Russen hadden twee legers in het kleine bruggenhoofd gepropt tussen de rivier en het slagveld bij de stad Kustrin terwijl de Duitsers alle tijd hadden gezet een goede verdediging te organiseren op deze verhoging. De aanvankelijke Russische aanval was een ramp.

De Duitsers hadden een artillerie aanval voorzien en hadden hun soldaten uit de eerste verdedigingslijn gehaald. Daarnaast hadden de Russen grote aantallen zoeklichten op de Duitse verdediging neergezet om hen te verblinden. Dit maakt het de Duitsers juist makkelijk doordat de Russische silhouetten duidelijk zichtbaar werden en een makkelijk doelwit.

Daarnaast was er geen doorkomen aan het moerasachtige gebied. Aangezien de Russen geen doorbraak konden forceren, blufte Stalin dat Konev dan maar Berlijn moest veroveren waarop Zhoekov zijn tankreserve-legers inzetten. Pas na vier dagen waren de Russen doorgebroken en lag de weg naar Berlijn open.

Stukken land staan onder water, smalle zijweggetjes, weinig bomen of andere schuilmogelijkheden – eigenlijk een stuk drassig open terrein met welgeteld een bredere weg.

We stappen uit in Reitwein, een saai gehucht waar een groot monument herinnert aan de jongens die tijdens de WWI zijn gestorven. Bij een kerkgemeenschap hangt een kraantje waar we water tappen terwijl de honden druk blaffend hun afkeer kenbaar maken op onze aanwezigheid.

Een kijk op het slagveld

We passeren nog een aantal grote huizen met nog grotere tuinen en een Russische begraafplaats als we het groene bord Zhukov bunker zien staan en het bos inwandelen. Wederom een invasie van muggen en we spuiten ons vol met insectenspray voordat we verder wandelen de heuvel op via een bospad. 

Dan een plateau waar we een helaas dichtgemaakte bunker zien met een ingang van houten palen en een vitrine met uitleg over deze unieke plek. We wandelen verder de steile heuvel op door oude loopgraven en greppels terwijl we notie maken van de vele kraters die hier aanwezig zijn. Boven op de heuvel nog meer loopgraven soms afgezet met houten planken om uiteindelijk uit te komen bij een plek waar het steile ravijn begint en hier waarschijnlijk Zhukov het slagveld kon overzien.

Nu belemmeren de bomen dit uitzicht.

Wij klimmen eroverheen en dalen aan de andere zijde af in de vallei die ook volstaat met bomen met hier en daar een granaattrechter. Aan de andere zijde klimmen we weer omhoog om hier onze tenten op te slaan die nog drijfnat zijn van gisterennacht. Tevreden over deze nu vredige plek nippen we ’s avonds aan onze wijn overpeinzend hoe dit bos eruit heeft moeten zien in begin 1945.