Bergen-Belsen en Celle

Na een snelle lunch wandelen we langs de prachtige kerk van Bergen langs een autoweg tot we bij een rotonde uitkomen.

Hier pakken we ons liftbordje weer tevoorschijn en proberen we tussen de buien door in het beruchte kamp terecht te komen. Na 15 minuten stopt een vrouw die op weg is naar Celle en ons wel even bij het gedenkteken wil brengen. 

Vanuit de auto wijst de vrouw op een bordje langs de weg waar het oude laadperron is. Zoals de  naam al doet vermoeden ligt deze naast het spoor en is in 1936 gebouwd om te dienen als aanvoermogelijkheid naar het legeroefenterrein wat hier een jaar eerder aangelegd was.

Toen het concentratiekamp Bergen-Belsen gebouwd werd zou dit laadperron het beginpunt worden waarvandaan duizenden gevangenen hun 6 kilometer lange wandeltocht zouden beginnen naar de ingang van het kamp.

Het is wederom onderdeel van een legeroefenterrein en er staat een (vervoers)wagon als herinnering. 

De vrouw draait het grote, bijna lege, parkeerterrein op en wijst ons de weg naar de ingang van de “Gedenkstatte”. Binnen in het grauwe klinische receptiegebouw van het voormalige concentratiekamp stoppen we onze grote rugtassen in een grote kooi die we met een groot hangslot afsluiten.

De vriendelijke medewerkster geeft ons een kaartje mee en vertelt dat het de bedoeling is dat we eerst het “dokumentatiezentrum” doorwandelen; daarna is er de mogelijkheid het daadwerkelijke terrein te verkennen waar ooit het beruchte kamp stond. 

Op een plattegrond gapen wij naar het gigantische stuk grond dat ooit “bevolkt” werd door tienduizenden krijgsgevangenen en concentratiekampgevangenen. Het sober opgezette centrum is gebouwd op een plek die toentertijd geen echt onderdeel was van het kamp.

In de vloer zijn stukken glas ingebouwd waaronder attributen liggen die herinneren aan de oorlogsjaren – stukken kledij, brieven, zelfgemaakte spulletjes. Veel informatiepanels maar ook veel audio en TV stukken van interviews en delen van de door de Engelse gemaakte documentatie net na de bevrijding.

Na twee verdiepingen bekeken te hebben, halen we een kop koffie uit de automaat in de klinische recreatieruimte, laten we de souvenirwinkel met tientallen boeken achterwege en wandelen naar buiten d.m.v. een lange gang met aan weerszijden hoge baksteenmuren. 

Op de hoogte van het feit dat geen van de originele gebouwen van het kamp te zien zijn wandelen we een groot open terrein met gras met een aantal aangelegde wandelpaden. Wel zijn er velen paaltjes aangebracht met informatiepanels zodat je weet waar je je bevind op het complex. We lopen naar het noordoost gedeelte toe van het toenmalige kamp waar het naar een punt loopt.

Eerst aan de rechterkant schijnt het gevangenkamp geweest te zijn dat gebruikt werd tussen de 1943 en 1945. Hier werden veelal arbeidsongeschikte gevangenen ondergebracht die uit andere kampen kwamen.

De meesten stierven door uitputting, honger, ziekte of mishandelingen. Nog verder komen we langs de weg waar de daadwerkelijke ingang van het kamp was, nog goed te zien met wat verbeelding.

Hier vinden we de betonfundamenten van het ontluizingsgebouw. Deze werden met hete stoom gedood. Als we hier terugkeren lopen we waar ooit de SS barakken stonden – kantoor, kantine, garages, wasserij, wachtlokaal en barakken van de SS bewakers inclusief zwembad en sauna. 

De familie Frank

We hebben nog maar een stukje gezien als we terug moeten naar het receptiegebouw aangezien deze dicht gaat. Het is net voor zessen als we onze grote tassen uit de kooi halen en deze op onze ruggen zwiepen. Het gebouw gaat dicht maar het complex blijft open voor bezichtiging.

Op weg naar de Joodse gedenktekens lopen we langs het voormalige tentenkamp dat hier eind 1944 is opgezet. Het oostfront werd bedreigd en de kampen aldaar werden opgedoekt; duizenden gevangenen kwamen naar Bergen-Belsen uit o.a. Auschwitz-Birkenau. Onder de 8000 vrouwen waren o.a. Anne en Margot Frank. Open kuilen dienden als latrine.

Tijdens zware novemberstormen stortten de tenten in en de situatie was schrijnend. We zien de vermeende graven van de zusters Frank en talloze andere monumenten. Een houten kruis voor de Poolse gevangen, een tiental verhoogde massagraven met rond de 1000 doden per graf en dan de gigantisch hoge pilaar en de wand met opschriften van elk land. 

Na een korte rustpauze waar we onze tassen even neerzetten zien we het bordje dat leid naar de verderop gelegen Russische begraafplaats. Hier zouden 20.000 gevangenen zijn begraven. Vanaf de verhoging pakken we onze overzichtskaart er even bij en turen over de lege vlakte tot waar we eerder hebben gelopen.

Vanaf hier tot de ingang van het daadwerkelijke kamp zouden duizenden Russische krijgsgevangen vertoeven tot in 1944 hier het vrouwenkamp werd gerealiseerd.

De overlevenden van de Novemberstormen die eerst in tenten hadden gewoond werden hier gesitueerd. Tussen het sterkamp was de schoenbarak waar gevangenen oude schoenen uit elkaar haalden.

Langs de andere kant van het kamp (waar ooit de arbeidersbarakken werden gebouwd) wandelen we langs het oude crematorium en zoeken naar een plaats om vannacht te kamperen. Natuurlijk willen we niet op het eigenlijke kamp verblijven en vinden onder lichte regen een redelijke plek. Helaas moet ik nog helemaal teruglopen naar een waterpomp die zich aan het begin van het receptiegebouw bevindt.

Er is tot m’n schrik nog steeds personeel aanwezig en om geen argwaan te wekken wandel ik langs de autoweg terug in de stromende regen. Via de brandweerweg kom ik weer terug in het kamp en wandel in de schemer terug naar ons eigen kampje. We eten snel wat en verdwijnen dan in onze eigen tenten en hebben zo ons eigen ideeën over het bezoek aan dit voormalige kamp. 

Celle geschiedenis: 

De binnenstad van Celle is rijk aan vakwerkhuizen, waarvan de oudste uit de vijftiende eeuw dateren. De stad werd tijdens WWII gespaard voor Geallieerde bombardementen en er zouden in de stad zo’n 400 huizen te bewonderen zijn.

Alleen het stationsgebied werd zwaar getroffen. Het voornaamste bouwwerk is echter het hertogelijke slot in de stijl van de Wezerrenaissance waar we ook nog een rondje maken over de oude burchtwal waar nu veel jongeren op de bankjes hangen. Ook het stadhuis is de moeite waard.

Na een korte lunchstop halen we bij het informatiebureau onze grote tassen op en gaan ook nog even langs de naastgelegen kerk waar pelgrims (en verregende reizigers) soms kunnen blijven overnachten.

Met de lokale bus komen we aan bij onze overnachtingsplek en maken kennis met het zeer sociale oudere stel wat kamers verhuurd. We douchen, wassen stiekem wat kleding en doen wat werk op de computer. Het duurt niet lang of we leggen onze hoofden in onze kussens voor een heerlijke nacht.