Bezienswaardigheden - Griekenland

De Akropolis:

De Akropolis van Athene is de 156 meter hoge tafelberg in de Griekse hoofdstad, oorspronkelijk door een vruchtbare vlakte omringd, op veilige en toch niet verre afstand van zee gelegen, die zich bij uitstek leende tot een nederzetting.

Het is het belangrijkste monument in de Westerse wereld uit de oudheid. Hoewel er sporen van nóg oudere bewoningsvormen zijn gevonden, valt toch de eerste belangrijke periode in de Myceense tijd, tussen 2000 en 1200 v.Chr.

Evenals in Mycene zelf was de koningsburcht hier de kern van de burcht: uit de 13e eeuw v.Chr. stamt de 6m dikke ommuring van zware blokken steen. Van deze zogenaamde "Pelasgische muur" is nog een stuk te zien. De Akropolis bleef de religieuze kern van de stad, ook toen de bevolking zich in de benedenstad ging vestigen en de stad zich begon uit te breiden.

De beschermgodin Athena had er haar belangrijkste heiligdom, de Oude Athenatempel, gebouwd in de 6e eeuw v.Chr. In 480 v.Chr., kort voor de slag bij Salamis, werd het hele plateau vernield door de Perzen. Na de oorlog begon men onmiddellijk aan de wederopbouw onder Kimon II.

Sindsdien was de Akropolis uitsluitend een religieus centrum: het grootse concept maakte de Akropolis tot nationaal heiligdom: zijn militaire en politieke functie behoorde voorgoed tot het verleden. Door de jaren heen werd er veel schade berokkent aan het monument; van vijandige bezetters tot aardbevingen en van zure regen tot amateurarcheologen.

In 1687 beschoten Venetiërs de Akropolis vanwege Turkse aanwezigheid; aangezien de Ottomanen de Parthenon gebruikte als kruittoren brandde het gebouw twee volle dagen. 

Het Parthenon was de tempel voor Athena Parthenos (de Maagd), die de beschermgodin was van de stad Athene, op de Akropolis van Athene.

De tempel vormt het hoogtepunt van de Atheense bouwkunst in de klassieke periode van de vijfde eeuw v.Chr. De tempel stond ook symbool voor de hegemonie van Athene, nadat het zich had hersteld van de verliezen tijdens de Perzische Oorlogen.

Het Parthenon werd gebouwd naast de plaats waar de Oude Athena-tempel had gestaan. In 447 v.Chr. begon de bouw.  In de Middeleeuwen werd het een Rooms-katholieke kerk ter ere van Maria. Na de Turkse verovering van Athene in 1460 werd het een moskee, waarbij de klokkentoren werd omgevormd in een minaret. 

Thomas Bruce, Lord Elgin, die van 1799 tot en met 1803 ambassadeur van Groot-Brittannië bij het Ottomaanse Rijk was, verzamelde met instemming van de Ottomaanse machthebbers beeldhouwwerken op de Akropolis en liet ze in 1802-1804 naar Groot-Brittannië overbrengen. In 1816 verkocht hij wegens geldgebrek zijn ‘Elgin marbles’ aan het British Museum.

Daar zijn nu de meeste metopen en frontonsculpturen van het Parthenon te zien, ondanks grote druk van de Griekse regering om ze terug te geven.

Propyleeën:

De propyleeën van de Akropolis werden tussen 437 en 432 v.Chr. gebouwd en waren bedoeld als monumentale ingang met verschillende deuren.

Afgezien van een wereldlijke functie van de ingangspoort, waren de propyleeën waarschijnlijk ook verbonden met de verering van de goden die poorten en ingangen beschermden.

Het middelste deel van de propyleeën bestaat uit twee galerijen met zes kolommen, een aan de buitenkant en een die naar de binnenkant van de Akropolis leidt.

Tempel van Nike:

De Tempel van Nikè is gewijd aan de godin Athena Nikè: de overwinning. In de tempel zelf waren er vroeger twee altaren te vinden.

Ook stond er een houten huis van lira. In haar hand hield ze een palmtak vast. Het was daarom ook een goed voorteken als een palmboom ging groeien tijdens een oorlog.

In het jaar 480 v.Chr. hadden de Perzen de tempel van Nikè verwoest. Ruim 30 jaar later, in 448, gaf Pericles de opdracht de tempel te herbouwen. Pas in 427 werd er begonnen met de bouw van de nieuwe tempel van Nikè en in het jaar 424 was de bouw zelf al klaar, maar beeldhouwers waren pas in 410 klaar en was de tempel helemaal af.

Dionysustheater:

Het Dionysustheater, gelegen aan de zuidelijke flank van de Atheense akropolis, is het oudste theatergebouw in Europa en de bakermat van de antieke tragedie. Het werd gebouwd in negen verschillende bouwfasen vanaf de 6e eeuw v.Chr..

De oudste theatervoorstellingen in Athene ter ere van de god Dionysus vonden ieder voorjaar plaats op de Agora. Toen Pisistratus in de 6e eeuw v.Chr. de Grote of Stedelijke Dionysia instelde, gingen de dramatische wedstrijden nog steeds op de agora door.

Omdat deze steeds meer toeschouwers aantrokken, besloot men de feestelijkheden te verplaatsen van de agora naar het heiligdom van Dionysus Eleuthereus, aan de voet van de Akropolis.  

Aanvankelijk nam het publiek gewoon plaats op de helling van de heuvel, in een halve cirkel rond een plein van aangestampte aarde (de orchestra of dansplaats). Vervolgens werden er rijen houten zitbanken op de helling gemaakt. Toen echter op zekere keer deze houten tribunes instortten, waarbij vele toeschouwers de dood vonden, ging men over tot de bouw van stenen zitplaatsen.

Onder de staatsman Lycurgus, tussen 342 en 326 v.Chr., kreeg het theater zijn definitieve aanzicht, met 67 rijen marmeren zitbanken die plaats boden aan ± 17.000 toeschouwers.

In de Romeinse tijd werd de geplaveide orchestra door een stenen balustrade afgescheiden van de toeschouwersruimte. In die dagen werd het Dionysus-theater overigens niet meer uitsluitend voor de opvoeringen van drama's gebruikt: er vonden gladiatorengevechten en waterspelen plaats, volgens sommige onderzoekers ook venationes (gevechten tegen wilde dieren), en de balustrade moest de toeschouwers beschermen tegen het geweld in de arena.

Het Erechtheion

Het Erechtheion, genoemd naar de legendarische koning Erechtheus, is een der voornaamste heiligdommen van de Atheense Akropolis, in religieus opzicht zelfs belangrijker dan het veel grotere Parthenon.

De tempel in Ionische stijl werd tussen 421 en 406 v.Chr. opgetrokken in Pentelisch marmer, In de Turkse tijd diende het Erechtheum achtereenvolgens als harem en als kruitmagazijn.

Het gebouw werd in 1645 door blikseminslag zwaar beschadigd. De nog steeds indrukwekkende overblijfselen zijn de laatste decennia behoorlijk gerestaureerd.

Het Erechtheion bestaat uit drie delen: het hoofdgebouw, de noordelijke en zuidelijke hal. Het Erechtheion is ontegenzeggelijk een van de fraaiste bouwwerken van de Ionische stijl. De tempel groeit de olijfboom die ooit door de godin Athene aan de stad geschonken zou zijn.

Hij had ook een religieuze functie: er waren tempels en de jaarlijkse processie tijdens de Panathenaeën trok eroverheen. Talrijke filosofen, onder wie Socrates waren regelmatig op de Agora te vinden voor discussie en onderwijs.

Tijdens zijn verblijf in Athene ging ook de apostel Paulus dagelijks in discussie op de Agora. Het best bewaarde gebouw uit de oudheid op de Agora is de tempel van “Hephaistos”, waarschijnlijk gesticht in 449 v.Chr. De tempel wordt omgeven door 34 zuilen en is geheel gebouwd in marmer.

Een ander (belangrijk) gebouw zijn de “Stoa’s van Attalos” waar nu het Agora museum in gevestigd is. De Kerk van de Heilige Apostelen is de enige kerk die men bij de opgravingen van de Agora vanwege zijn ouderdom heeft laten staan. Hij staat aan de zuidoostkant van de Agora en stamt van rond het jaar 1000. Hij heeft de plattegrond van een Grieks kruis waarvan de armen ieder eindigen in een apsis.

De centrale koepel wordt gedragen door vier zuilen aan de binnenkant. De kerk is van binnen versierd met resten van fresco’s uit de 17e eeuw. Hij werd tijdens een restauratie in de jaren 1954-56 zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht.

Toren van de Winden en de Romeinse Agora:

De Toren van de winden is een marmeren monument in Athene uit de 2e of 1e eeuw v.Chr. dat de tijd en de windrichting aangaf. Het staat aan de rand van de Romeinse Agora en waar nu de wijk Plaka is. In het gebouw bevond zich een enorme waterklok.

Aan de achterkant van het gebouw is een groot halfrond waterreservoir gebouwd, waaruit het water stroomde dat het raderwerk van de klok aandreef. Het is nu een van de best bewaarde monumenten uit de oudheid in Athene. Pláka is een oude volksbuurt die tegenwoordig zeer populair bij toeristen, door het gezellige en authentieke karakter en de ligging aan de voet van de Akropolis. 

De Romeinse Agora in het oude Athene was een agora (marktplaats) die tussen 19 en 11 v.Chr. werd aangelegd ten oosten van de al bestaande oudere Agora. De aanleg werd bekostigd met donaties van Julius Caesar en Augustus.

Het was een rechthoekig complex omgeven door een muur van poros (kalksteen), dat bestond uit een plein omringd door stoa’s, winkels en werkplaatsen. In de tijd van keizer Hadrianus werd het plein geplaveid met marmeren tegels. Het zuidelijke deel van het plein is nu nog te zien.

De poort met zijn vier Dorische zuilen en basis van Pentelisch marmer is bewaard gebleven. Andere nog overgebleven Romeinse overblijfselen zijn de ark en bibliotheek van Hadrianus en de Tempel van Zeus.

Syntagma:

Wellicht het bekendste plein van Athene is de Platía Syntágmatos, ofwel het plein van de grondwet (Sýntagma). Aan dit plein bevindt zich onder andere het gebouw van het nationale parlement.

Net als Omónia heeft ook dit plein, om begrijpelijke redenen, een voorname rol in vele protesten gespeeld en is ook nu meestal het centrale punt voor demonstraties en stakingen.

Voor het parlementsgebouw, dat oorspronkelijk gebouwd is als paleis voor koning Otto I, ligt het graf van de onbekende soldaat en staan een aantal Evzone-wachters in traditionele uniformen de 'wacht' te houden. De Evzone-wachters houden tevens wacht voor het presidentiële paleis en voeren ook de ceremonie van de wisseling van de wacht uit. 

Aan dit plein liggen enkele grote hotels uit de hoogste prijsklasse. Onder andere vindt men er het Hotel Grande Bretagne, het oudste en bekendste hotel van de stad. In dit hotel hebben vele beroemdheden gelogeerd en het was tijdens WW2 het hoofdkwartier van de Duitse bezetters.

Monastiráki

Monastiráki (kloostertje) is een levendig plein in het stadscentrum. Het plein ligt aan het uiteinde van de Athinas direct aan overkant van de winkelstraat Ermou.

Aan het plein bevinden zich de Pantanassa-kerk en de voormalige Tzisdarakis-moskee of Tzami.

Aan Monastiráki bevindt zich het drukke metrostation met dezelfde naam. Vanaf het plein kan men in westelijke richting de vlooienmarkt bezoeken, in feite een drukke straat met vele kleine winkeltjes.

Andere bezienswaardigheden:

Het “Nationaal Archeologisch” Museum van Athene en de Lykavittos heuvel.

De rots heeft drie steile natuurlijke hellingen die de perfecte defensieve positie verschaft. Zo zou de stad de grote aanval van Dorian in 1200 v.Chr goed weerstaan.

In de eeuwen die volgden ging Athene langzaam en met tijdelijke terugvallen op weg naar een democratie. Athene voert in deze tijd diverse oorlogen tegen de Perzen, die ze verslaan in de Slag bij Marathon (490 v.Chr.), maar die tien jaar later wel de stad en de Akropolis grotendeels verwoest.

Na diverse pieken en dalen (Peloponnesische Oorlog, Dertig Tirannen) wordt Athene in de 4e eeuw v.Chr. een belangrijke wetenschaps- en kunststad, die beroemde namen als Socrates, Plato en Aristoteles voortbrengt.

Dit wordt wel de gouden eeuw van Athene genoemd alhoewel de stad werd verslagen door concurrent Sparta in de oorlog die woedde tussen de stadstaten tussen 431 en 404 v.Chr. In 338 v.Chr. Athene (en ook de andere stadstaten) werden veroverd door koning Philipus II van Macedonië (vader van Alexander de Grote). Toen hij werd vermoord zou ook Alexander zelf de stad besturen.

Vanaf de Romeinse tijd:

In 168 v.Chr. wordt de stad ingenomen door de Romeinen (die overigens zelf spraken van de 'bevrijding' van Athene), maar de stad blijft een belangrijke rol binnen het Romeinse Rijk vervullen, ook al leggen de inwoners zich niet gemakkelijk bij de Romeinse aanwezigheid neer. In 86 v.Chr. wordt de stad daarom als straf door Sulla geplunderd.

In 51 na Chr. bezoekt de apostel Paulus de stad. Keizer Hadrianus brengt rond 130 na Chr. een bezoek en begint een reeks belangrijke bouwwerken. Ook dan is Athene nog steeds een belangrijk centrum. Hierna raakt de stad echter in verval: in 297 wordt ze door de Goten geplunderd, wat in 395 nog eens herhaald wordt.

In 529 sluit keizer Justinianus de filosofenscholen waarmee de stad definitief een vrij onbetekenende uithoek van het Byzantijnse Rijk wordt. In 1204 wordt de stad veroverd door Franse kruisvaarders, waarna de stad een paar eeuwen lang speelbal van diverse staten wordt.

In 1458 wordt de stad ingelijfd door de Turken, die uit respect voor het verleden de Atheners nog wel diverse privileges geven, maar twee jaar later van het Parthenon wel een moskee maken. De stad zou, een kleine Venetiaanse bezetting in 1687 uitgezonderd, bijna vier eeuwen deel van het Ottomaanse Rijk uitmaken.