Achtergrondinformatie - Tsjechië

"slag bij austerlitz" (1805)


inleiding


Op 2 December 1805 tijdens de derde coalitieoorlog kwam het tot een veldslag tussen de Franse troepen onder Napoleon en een coalitie van Russische en Oostenrijkse troepen anderzijds. Zij werden geleid door de Heilige Romeinse Keizer Frans I en tsaar Alexander.

 

Deze slag wordt ook wel de slag tussen de drie Keizers genoemd en is bij velen bekend als Napoleon’s grootste overwinning.

 

Hoewel slechts 75.000 Fransen het opnamen tegen 90.000 tegenstanders is het het militair genie van Napoleon dat beslissend bleek in de slag: hij zou de Geallieerden zand in de ogen  strooien en deze zouden vernietigend verslagen worden waardoor het Heilige Romeinse Rijk uiteen viel en de Fransen Beieren en delen van Italië overnamen.

 

Ondanks het verdrag van “Pressburg” (Bratislava) was vrede in Europa ver weg. Een jaar later zouden o.l.v. Pruisen, die de Franse overheersing in Centraal Europa wilden beteugelen, de oorlog van de vierde coalitie uitbreken.



aanleiding


In 1802 werd er een vredesverdrag getekend tussen Engeland en Frankrijk nadat de laatste twee keer een coalitie van Europese grootmachten had verslagen. Engeland was niet van plan enige concessies te doen m.b.t. hun veroverde koloniën en Frankrijk was boos omdat de Engelsen het eiland Malta niet hadden verlaten. Olie kwam op het vuur toen Napoleon troepen stuurde om de Haïtiaanse Revolutie de kop in te drukken.

 

In Mei 1803 verklaarde Engeland Frankrijk de oorlog waarop Franse troepen zich verzamelde nabij “Boulogne” een invasie macht. In 1805 zou hier een Frans leger van 350.000 man klaar staan voor de oversteek. Dit zou later de basis vormen van de beroemde “Gran Armee”. Engeland ging op zoek naar bondgenoten om deze dreiging teniet te doen en zou de derde coalitie vormen met Rusland.

 

Een paar maanden later zou Oostenrijk (wat het beste cavalerie leger ter wereld bezat) ook deelnemen die die hun laatste nederlaag tegen Napoleon wilde wraken.


voorbereidingen


In Augustus 1805 besloot Napoleon om z’n leger bij de kust weg te halen en in het geheim zo snel mogelijk naar de Rijn te sturen om de dreiging van Rusland en Oostenrijk te beteugelen.

 

Een maand later zouden zij na zware dagmarsen de rivier over een honderden kilometers front oversteken en de Oostenrijkers totaal verrassen bij het fort van Ulm. Duizenden zouden zich overgeven waarop de weg naar Oostenrijk open lag.

 

Terwijl de Fransen een gevoelige nederlaag leden bij “Trafalgar” namen zij in November Wenen in. De Russen kwamen te laat om de hoofdstad te redden en trokken zich terug wachtend op versterkingen en overblijfselen van het Oostenrijkse leger o.l.v. “Mack”. 

 

Napoleon was gedwongen om het succes van “Ulm” uit te buiten. Hij had te stellen met lange communicatielijnen, een Pruisisch leger waarvan hij niet wist welke kant ze zouden kiezen en een aangeslagen en verdeeld Oostenrijks-Russisch leger. Er was onenigheid – de Russen wilde terugtrekken terwijl de Oostenrijkers wilden aanvallen. Napoleon zette een val door te doen alsof hij het op een akkoordje wilde gooien met z’n tegenstanders omdat z’n troepen aangeslagen waren door de vele oorlogen.

 

Hij deelde z’n troepenmacht waarbij een deel “geheim” bleef, liet Franse troepen terugtrekken van een strategische sterke heuvel en deed alsof hij opgelucht was vanwege de wederzijdse stop op een nieuwe oorlog. Het plan werkte – het plan van terugtrekking van de Oostenrijkers en Russen werd getorpedeerd en er werd een aanvalsplan opgesteld om de vermeende zwakke Franse troepen uit te schakelen.


het franse plan


Het plan van de Geallieerden staat onder zware druk om zo hard mogelijk aan te vallen. Napoleon op z’n beurt sloeg het advies van z’n maarschalken in de wind om terug te trekken, verzwakte expres z’n rechterflank en hoopte op een directe aanval aldaar. Hij zou zelfs de strategische hoogte van “Pratzen” verlaten om dit kracht bij te zetten.

 

Om zoveel kracht op de vermeende zwakke Franse rechterflank te zetten zouden deze het centrum en linkerflank van de Oostenrijkers en Russen verzwakken. Napoleon’s hoofdmacht zou wachten tegenover “Pratzen”, deze heroveren en vanaf daar het centrum van de Geallieerden vernietigen.

 

Intussen zou het Franse “geheime” leger de linkerflank helpen de hoofdaanval van de Centraal- en Oost Europeanen te weerstaan. Naast de bewegingen van de Geallieerden was de mist een andere variabele waarop de Franse opperbevelhebber geen invloed op kon uitoefenen. De mist was in de morgen zou z’n troepenbewegingen “onzichtbaar” maken maar zou voor een goede tegenaanval weg moeten zijn.

 

Op 1 December 1805 toen de troepen zich begonnen te bewegen ging alles nog volgens het plan van Napoleon.


"de sprong van de leeuw"


De eerste aanval van de Geallieerden op het dorpje “Telnitz” begon om 08:00 op 2 December. Op het juiste moment arriveerde het “achtergehouden” Franse leger van “Davout” en resulteerde in zware gevechten. Andere aanvallen volgden rond en in het dorp “Sokolnitz” en het werd al snel duidelijk dat de Geallieerde aanval lang niet zo succesvol en soepel zou verlopen als hun bevelhebbers hadden verwacht en gehoopt.

 

De Russische bevelhebber op z’n beurt kwam op de “Pratzen” hoogte en besloot deze, vanwege z’n strategische positie te verdedigen. De jonge tsaar, z’n meerdere, beval anders wat zou resulteren in een ramp voor de Geallieerden.

De "Pratzen" hoogte

Napoleon en z’n bevelhebbers waren zeer tevreden over het uitdunnen van het centrum van de Geallieerden en beval een aanval (lees: herbezetting) op de “onbemande” maar zeer strategische en belangrijke “Pratzen” hoogte.

 

Vanwege de mist hadden de Geallieerden geen idee wat er gaande was en toen de “zon van Austerlitz” opeens door de mist heen priemde werden zij verrast door een massale Franse aanval die bekend zou komen te staan als de “sprong van de leeuw”.

 

De Fransen vielen het Geallieerde centrum aan bij de dorpen “St. Hillaire” en “Vandamme”. De Russen en Oostenrijkers waren zeer verrast door het grote aantallen Fransen die opeens van de hoogten af kwamen stormen en het leger alhier werd al snel in tweeën gehakt. De Russen gooiden de Keizerlijke garde in de strijd om erger te voorkomen. Al kwam het hierdoor tot hevige gevechten het zou de uitslag niet meer beïnvloeden. De grote Russische bevelhebber “Kutuzov” zou vanwege meerdere wonden op het slagveld achterblijven en sterven.  

 

Het einde van de slag kwam in zicht in de middag toen Napoleon de Geallieerde linkerflank koos van het “gesplitste” leger om aan te vallen. Na verwoestende gevechten vluchtten de Geallieerde legers weg, duizenden doden achterlatend. Anderen werden gevangen genomen. De Russen zouden richting Wenen weg proberen te komen via de bevroren meren van “Satschan” die door Frans artillerie onder vuur werden genomen.

 

Later zou gesuggereerd worden dat deze episode door de Franse Keizer verzonnen was om de slag nog meer “drive” mee te geven.


de nasleep en de gevolgen


De Russische tsaar zou alle schuld in de schoenen schuiven van z’n gevallen Russische en Geallieerde bevelhebber “Kutuzov” terwijl deze juist (zo zou de geschiedenis uitwijzen) alle juiste beslissingen genomen zou hebben. Indien de Geallieerden verder zouden zijn teruggetrokken waren de Franse toevoerlijnen gebroken, wellicht het leger uit Italië te hulp kunnen komen en zelfs de Pruisen de alliantie kwamen helpen.

 

De realiteit was dat binnen drie maanden na de gewonnen Franse slag  Wenen bezet was, twee legers vernietigd waren en het Heilige (Duitse) Romeinse Rijk opgehouden had te bestaan. De Fransen waren nu de belangrijkste speler op het Europese toneel  en de Oostenrijkers hadden een verschrikkelijk pak slaag gekregen. Het verdrag van “Pressburg” zou Beieren en delen van Italië aan Napoleon overdragen en verschillende Duitse staatjes (de confederatie van de Rijn)  een bufferzone werd tussen Frankrijk en Pruisen (en Oostenrijk).

 

Een direct gevolg was dat Pruisen de Franse dominantie in Centraal Europa niet accepteerde wat resulteerde in een vierde coalitieoorlog in 1806. Zoals gezegd wordt Austerlitz vaak als de grootste overwinning voor Napoleon en de Fransen betiteld vanwege z’n suprematie en de (directe) gevolgen van de gewonnen slag.

 

En ook al was de overwinning niet zo groot als de Franse keizer had gehoopt hij zou zich daarna gaan gedragen als een onverslaanbare strateeg wat uiteindelijk resulteerde in een opmars naar Rusland en z’n ondergang.



zie ook: