ALGEMENE INFORMATIE - Slowakije

* Bijgewerkt t/m 2014 - wijzigingen voorbehouden.

Het klimaat heeft een sterk continentaal karakter met warme zomers en koude winters. In de bergen is het weer over het algemeen wat koeler. In januari is in Bratislava de gemiddelde temperatuur overdag -3 tot 2°C en in juli 16 tot 26°C. De neerslag varieert sterk met de plaats, een gevolg van de geaccidenteerdheid van het land. In de beide Tatragebergtes komen neerslaghoeveelheden tot 1800 mm voor, in Bratislava valt jaarlijks gemiddeld 611 mm neerslag. De grootste hoeveelheden vallen gedurende de zomermaanden. De droogste periode is van januari tot en met april met een gemiddelde van 39-43 mm regen.

Slowakije grenst in het noorden aan Polen, in het oosten aan de Oekraïne en in het zuiden aan Hongarije. In het zuidwesten ligt Oostenrijk en in het westen aan Tsjechië.

Slowakije is ongeveer 1,3x groter dan Nederland. 

Van de bevolking van Slowakije is ruim 86% Slowaaks. Een belangrijke minderheid (11%) vormen de Hongaren, die vooral in het zuiden wonen. De verhouding tussen beide bevolkingsgroepen was erg slecht, maar is verbeterd door de erkenning van het Hongaars als minderheidstaal en door het toestaan van tweetalig onderwijs. Andere minderheden zijn Tsjechen, Romani (zigeuners), Russen, Oekraïners (met name Noordoost-Slowakije rond Presov) en Roethenen.

De Romani hebben het ook in Slowakije zwaar te verduren en hebben te lijden onder vooroordelen en pure discriminatie. Voeg daarbij een hoge werkloosheid en het is niet vreemd dat vele Romani Slowakije ontvlucht zijn. Roethenen zijn van oorsprong Oost-Slaven, wat betekent dat hun geschiedenis, cultuur en taal geworteld zijn in het middeleeuwse Kiev Rus (Oudrussische rijk met als hoofdstad Kiev). Slowaken en Roethenen leven nu al zo’n 1000 jaar op hetzelfde grondgebied. De Roethenen behoren traditioneel tot de Byzantijns/Griekse Katholieke kerk of tot Orthodox Chirstelijke kerken. Ze hebben nooit een eigen land gehad en wonen nu verspreid over Slowakije, Oekraïne en Polen. Er leven ongeveer 1,5 miljoen Roethenen in Europa, en daarvan ca. 120.000 in Slowakije. De meeste Slowaakse Roethenen wonen in Oost-Slowakije, met name in de districten Star Lubovna, Spisk Nov Ves, Bardejov, Svidnk, Stropkov, Medzilaborce, Humenn en Snina. 

Iets meer dan 60% van de bevolking woont in de steden. Het dichtst bevolkt is het gebied rond Bratislava, het dunst bevolkt Oost-Slowakije (behalve de industriestad Košice) en bepaalde bergstreken.

Slowakije bestaat voor het grootste gedeelte uit berggebieden, die allemaal deel uitmaken van de Beskiden en de Karpaten. Alleen het zuidwestelijke deel en in het uiterste zuidoosten zijn er laaggelegen gebieden, die tot de Pannonische vlakte behoren. Van de totale oppervlakte in Slowakije is ca. 40% bedekt met bos en slechts 20% van het land is gecultiveerd. De berggebieden kunnen ruwweg in twee groepen verdeeld worden; die ten noorden van de vallei van de rivieren de Váh en de Hornad, en het gebied ten zuiden daarvan. Het landschap van Slowakije, dat in feite door een langgerekte boog van de Karpaten omsloten wordt, kent een zeer ingewikkelde structuur. Net als de Alpen vormen de Karpaten een gecompliceerd dekbladenlandschap, maar de geleding is totaal anders en door herhaalde breukbewegingen is de samenhang verloren gegaan en is het oorspronkelijke gebergte verbrokkeld tot een groot aantal kleinere gebergten met daartussen bekkenlandschappen.

In het westen, op de grens van het Tsjechische Moravië en Slowakije, liggen de Witte Karpaten (Bilé Karpaty) en de Kleine Karpaten (Malé Karpaty), twee vrij lage gebergtes. De Hoge Tatra (Vysoké Tatry) is het hoogste gebergte van het land, ligt in het noorden van het land en loopt tot in Polen door. Karakteristiek voor het Hoge Tatra-gebergte zijn de steile wanden en spitse toppen, waarvan de hoogste, de Gerlachovský štit, 2655 meter hoog is. De Lage Tatra (Nizké Tatry) ligt in Midden-Slowakije en de hoogste top is de Dumbier, 2045 meter hoog. Westelijk van de Kleine Karpaten liggen weer twee kleine gebergten. De Vel’ká Fatra en de Malá Fatra. In het zuiden en zuidoosten, op de grens met Hongarije, bevindt zich een kalksteengebied met veel druipsteengrotten, de Slowaakse Karst (Slovenský kras). Ongeveer in hetzelfde gebied ligt het zogenaamde Slowaaks Paradijs (Slovenský raj), met veel grotten, watervallen en kalksteenrotsen. Op de grens met Polen ligt het Pieniny-gebergte, een echt watersportgebied, o.a. op de rivier de Dunajec. In het oosten van Slowakije, tegen de Oekraïense grens, ligt het uit vulkanische gesteente bestaande Vihorlatgebergte.

Langs de zuidgrens stroomt de Donau, die over een afstand van ca. 150 km de grens met Hongarije vormt, naar de Zwarte Zee. Aan de Donau ligt ook de hoofdstad Bratislava. Deze rivier neemt uit Slowakije het water op van de Nitra, Hron, Ipel, Slaná (Hongaars: Sajo), Hornád, Bodrog, Ondava, Laborec, Latorica en de Váh (Waag), de grootste rivier van Slowakije, die haar oorsprong heeft in het Tatragebergte. Slowakije heeft weinig natuurlijke meren; het zijn voornamelijk kaarmeren en door morenes opgestuwde meren in het Tatragebergte. De Hoge Tatra heeft ongeveer honderd meren, de Lage Tatra ongeveer 20. In beide gevallen zijn ze niet groter dan 3 km2. Ook zijn er veel moderne stuwmeren, voornamelijk in Váh.

De dierenwereld van Slowakije is van een Midden-Europees karakter; in de gebergten komt een alpine aandoende fauna voor met o.a. marmotten, sneeuwmuizen en Karpatengemzen, de grootst bekende vorm van dit hoefdier. De grote roofdieren komen nog (zeer) zeldzaam voor: wilde kat, lynx, wolf en bruine beer. Enkele elementen van Oost-Europese oorsprong dringen tot in Slowakije door, o.a. de steenarend. In de wateren van Slowakije zwemmen op grote schaal forellen, snoeken, karpers en palingen. In grote stuwmeren (o.a. Orava) leven grote meervallen en in de rivieren in Noordwest-Slowakije is een speciale zalmsoort aanwezig. 

Een netwerk van reservaten en nationale parken verlenen fauna en flora adequate bescherming; de nationale parken liggen op de grens met Polen en worden in door beide landen samenwerking beheerd. De nationale parken van de Lage- en Hoge Tatra vormen het grootste natuurgebied. Zeldzame planten als het edelweiss komen hier voor. Slowakije kent ook veel kleine natuurreservaten, zoals het landschap van Pol’ana in het Slowaakse Ertsgebergte, het Nationale Park in Pieniny en het grootste moerasgebied van heel Midden-Europa, Súr, ten noordoosten van Bratislava. Door de industrialisering en de luchtvervuiling (zure regen) worden vele bomen, planten- en dierensoorten met uitsterven bedreigd.

De vijf grootste steden in Slowakije in chronologische volgorde zijn: 

1. Bratislava      *          430.000 inwoners
2. Kosice                       235.000 inwoners
3. Presov                         90.000 inwoners
4. Nitra                             85.000 inwoners
5. Zilinia                           85.000 inwoners

* = hoofdstad

Op 1 januari 1993 werd de Tsjecho-Slowaakse Federatie opgesplitst in de onafhankelijke republieken Slowakije en Tsjechie. De nieuwe grondwet van 1992 bepaalde dat Slowakije vanaf die tijd een parlementaire republiek zou zijn met een president als staatshoofd. De functie van de president is hoofdzakelijk een ceremoniële en hij of zij wordt gekozen via rechtstreekse verkiezingen voor een ambtstermijn van vijf jaar. Rudolf Schuster werd op 29 mei 1999 de eerste rechtstreeks gekozen president van Slowakije. Nu is sinds 2004 “Ivan Gasparovic” president. 

De uitvoerende macht ligt bij de door de president aangestelde premier en zijn regering. De wetgevende macht berust bij het één-kamer-parlement, de Nationale Raad. De Nationale Raad bestaat uit 150 leden die via rechtstreekse verkiezingen, een keer in de vier jaar gekozen worden. Het kabinet wordt door de premier voorgedragen en daarna door de president aangesteld. Kiesrecht is er voor alle burgers van 18 jaar en ouder.

De belangrijkste kerk in Slowakije is de Rooms-Katholieke Kerk en 60% van de bevolking noemt zich dan ook rooms-katholiek. Trnava is een aartsbisdom. Het aantal protestanten wordt in totaal op bijna 320.000 geschat. 3% van de bevolking is lid van de Russisch-Orthodoxe Kerk.

De sport in Slowakije wordt beïnvloed door het klimaat en z’n geografie; populaire (zomer) sporten zijn voetbal, tennis, volleybal, zwemmen, fietsen en wandelen (hiken). Skiën en snowboarden zijn zeer populaire wintersporten. Vooral met ijshockey is Slowakije , internationaal zeer succesvol. De belangrijkste voetbalclub is “SK Slovan Bratislava” uit de hoofdstad – deze club werd 8x kampioen van het voormalige Tsjecho-Slowakije. 

De Slowaakse keuken is de nationale keuken van Slowakije. Door de historische verhoudingen is de keuken door de Hongaarse, Oostenrijkse en Boheemse keukens beïnvloed. Goulash en Wiener Schnitzel zijn bekende hoofdgerechten in Slowaijke. Een populair Tsjechisch gerecht is Sviečková.Traditioneel is de Slowaakse keuken gebaseerd op het grote gebruik van varkensvlees, aardappelen, groenten (zuurkool in het bijzonder) en diverse melkproducten. De Slowaakse keuken thuis is erg gevarieerd. De Slowaken gebruiken alles wat de natuur te bieden heeft. Het nationale gerecht is bryndzové halusky. Het gerecht is gemaakt van kleine knoedels van aardappels. Het wordt geserveerd met een speciale Slowaakse schapenkaas: bryndza. Bovenop liggen uitgebakken spekjes en soms schijfjes Slowaakse worst. Traditioneel wordt bij bryndzové haluæky een soort karnemelk gedronken. Jaarlijks wordt in het bergdorpje Turecká het nationale kampioenschap voor het bereiden en eten van bryndzové halusky gehouden. Daarnaast bestaat er kapustové halušky, een variant met zuurkool. Verschillende regio's in Slowakije kennen hun eigen versie. Een traditionale Slowaakse soep is de zuurkoolsoep (kapustnica), welke bestaat uit gekookte zuurkool, rookvlees, gedroogde paddenstoelen en pruimen, worst, iets bloem en zure room. Verdere veelvoorkomende soepen zijn de bonensoep (fazuľová polievka), knoflooksoep (cesnaková polievka), linzensoep (šošovicová polievka) en goulashsoep. Als bijgerecht is knedlíky (knödels) populair, maar frietjes of gekookte aardappelen zijn ook in vrijwel elk restaurant verkrijgbaar. De frietjes worden vaak onder het vlees verstopt.

Voor het ontbijt staan vaak warme gerechten, zoals soep en goulash op het menu maar soms ook broodjes. De Slowaken gebruiken een warme lunch. Broodjes zoals wij die kennen zijn in restaurants of eetcafés buiten de grote plaatsen niet altijd verkrijgbaar. In plaats daarvan zijn soms belegde sneetjes brood of een bord kaas of vleeswaar met onbelegde broodjes te koop. Verder verkopen eethuisjes die wel wat op een snackbar lijken onder andere een grote verscheidenheid aan salades op mayonaisebasis. Restaurants serveren voornamelijk warme maaltijden. In vrijwel elk restaurant staan wienerschnitzels, biefstuk met een gebakken ei en goulash op het menu. Als bijgerecht is knedlíky (knoedels op basis van meel of aardappels) populair maar patat frites of gekookte aardappelen (met komijnzaadjes) zijn ook in vrijwel elk restaurant verkrijgbaar. Iedere streek heeft zijn eigen specialiteiten. In de visrijke gebieden zal forel en karper rijkelijk verkrijgbaar zijn. Vooral gegrild zijn deze vissen erg lekker. In de bergen wordt de menukaart in het jachtseizoen in sommige restaurants verrijkt met wildgerechten. Verse groenten zijn in restaurants schaarser dan bij ons. Vaak kunt u wel een gemengde salade van tomaten en komkommers bestellen, maar in afgelegen plaatsen zijn soms alleen groenten uit het zuur verkrijgbaar.

Andere Slowaakse gerechten zijn:

• Bryndzové pirohy
• Granadír
• Lokše
• Parené buchty
• Vyprážaný syr
• Zemiakové placky

Diverse soorten strudel, brood en brioche komen voor in de Slowaakse keuken. Je hebt o.a. Bábovka (tulband), Bratislavské rožky (croissants), Medovníky (honingkoek), Palacinky (pannenkoekjes), Makové šúľance (maanzaadnoedels), Trdelník, Žemľovka en Pagáče. In Slowakije zijn vele soorten schapenkaas te vinden. De bekendste is de eerdergenoemde bryndza, die ook als smeerkaas gebruikt wordt. De in Oostenrijk bekende Liptauer heet in Slowakije šmirkás (smeerkaas) of officieel bryndzová nátierka.

======================================================

Alcoholvrije dranken zijn limonáda (een soort aangelengde limonadesiroop), pomearancová št’ava (jus d’orange), appelsap (jablecny mošt) en mineraalwater (minerálska) en sinds een aantal jaren een keur aan westerse frisdranken. Ook koffie en thee worden veel gedronken. Thee smaakt ‘als thuis’, maar ‘cava’ (koffie) wordt op Turkse wijze klaargemaakt, dat wil zeggen dat het koffiedik in het kopje achterblijft. Tegenwoordig is vaak ook wel espresso of cappuccino (zonder koffiedik) verkrijgbaar.

De nationale drank van de Slowaken is bier. De grootste brouwerij is Pivovar Saris. Veel bierkelders brouwen hun eigen bier. In Slowakije zijn Zlaty Bažant, Saris en Topol’canské Pivo grote biermerken. Het alco-holgehalte in het bier wordt vaak niet in procenten maar in dichtheid (stamwortgehalte) aangeduid. Het stamwortgehalte ligt tussen de 7 en 18, dat wil zeggen een alcoholpercentage van tussen de 2 en de 4,9. Niet alleen bier wordt veel gedronken, ook wijn valt bij de Slowaken in de smaak. Een belangrijk Slowaaks wijngebied ligt in het zuidwesten van het land. Een van de spirits is “Slavovice” – een jenever achtige alcoholdrankje.

Het drinken van kraanwater wordt afgeraden.