Poznan

Binnenstad Poznan:

Poznań is rijk aan monumenten, die zich vooral in de Oude Stad bevinden en op Ostrow Tumski, het eiland van de kathedraal. In de stad zijn niet minder dan 25 musea; zo is er het Nationaal Museum met kunst op Plac Wolnosci.

Op de Oude Markt is er een militair museum (de opstand van 1956), een archeologisch museum, een museum van muziekinstrumenten en ook het Raadhuis heeft een museum over de stad. Op de plek van het huidige stadhuis stond het 13e -eeuwse Gotische stadhuis dat in de 16e eeuw werd verwoest tijdens een brand.

Het gebouw werd in de 16e eeuw door een Italiaanse architect gebouwd. In 1943 hield Heinrich Himmler hier z’n belangrijke speeches m.b.t. de Holocaust. Voor het gebouw staat de paal waar mensen tijdens de Middeleeuwen gestraft werden voor hun criminele daden.  

Het theater en de bibliotheek

Andere opzienbarende gebouwen zijn het theater op het Plac Wolmosci en het ook aan dat plein gelegen bibliotheek. Verderop aan de Marcin straat staat het statige Residenzschloss (Keizerlijke kasteel) dat in opdracht van de Duitse Keizer Wilhelm II is gebouwd. De bouw van het neo-Romaanse kasteel begon in 1905 en werd in 1910 voltooid.

Na WWI werden de voormalige Keizerlijke appartementen op de eerste verdieping omgebouwd tot de residentie van de Poolse president. Ook werd een deel ingenomen door studenten van de universiteit van de stad (deze studenten zouden later de eerste Enigma machine kraken).

Na de capitulatie van Polen in 1939 werd besloten om het kasteel tot één van de verblijfplaatsen van Adolf Hitler te maken. Ook werd het kasteel gebruikt door Arthur Greiser, Gauleiter van de Reichsgau Wartheland. Het kasteel werd tijdens de Duitse bezetting herbouwd in opdracht van Albert Speer. Het kapel werd het persoonlijke kabinet van Adolf Hitler (een exacte kopie van het kabinet in de Reichskanzlei), de troonzaal werd een ontvangstzaal en onder het kasteel werd een bunker gebouwd voor 375 mensen.

In 1943 werden de werkzaamheden gestopt wegens de verslechterende situatie aan het oostfront. Tijdens de slag om Posen in 1945 werd het kasteel gebruikt als tijdelijke krijgsgevangenenkamp voor Duitse soldaten. Na de oorlog zou het tijdelijk weer als universiteit fungeren. Het Keizerlijke Kasteel van Poznań wordt tegenwoordig voor meerdere doeleindes gebruikt (bioscoop, theater en cultureel centrum) en is te bezichtigen. Op veel plaatsen zijn de architecturale kenmerken van het Duitse Derde Rijk nog goed te zien.

Naast het paleis is een nieuw museum dat de opstand in Poznan in 1956.

Ook de Poolse paus Johannes Paulus II benadrukte ooit bij zijn bezoek aan de kathedraal: "Polen begon hier." De rest van het kathedraaleiland bestaat onder andere uit het Bisschoppelijk Paleis, een museum met religieuze kunst en huizen van geestelijken alsook andere kerken. 

Fort Winiary (ook bekend als de citadel) was het hoofdfort van vesting Poznań en is tussen 1828 - 1842 gebouwd en werd tijdens de Duitse bezetting van Polen gebruikt als krijgsgevangenkamp voor Franse, Britse en Sovjet soldaten. In januari 1945 centreerden de Duitse verdediging van Posen in dit fort en hielden het 5 dagen uit tegen de oprukkende Rode Leger, die het fort uiteindelijk op 23 februari veroverde. De gevechten waren zeer intens en tot op de dag van vandaag draagt het fort nog de littekens van die periode.

Er is weinig over van het oude fort; er zijn 8 oorlogsbegraafplaatsen, 2 oorlogsmusea (museum van wapens en van het leger van Poznan), een (munitie)magazijn en nog wat oude muren en ingangen van tunnels. Ook staan er verspreid door het inmiddels zeer grote en ruim opgezette citadelpark vele oorlogsmonumenten waarvan de beltoren de opvallendste is.

Vesting/ forten Poznan:

Rond de stad Poznan werd aan het einde van de 19^e eeuw een vestinggordel gebouwd om de stad te verdedigen. Er zouden zo’n 20 a 25 forten gebouwd worden wat tezamen een van de grootste vestinggordels van Europa worden. Fort VII, “Wielkopolan”, werd op 10 Oktober 1939 ingericht als concentratiekamp en werd Konzentrationslager Posen genoemd.

Naast de officiële functie als concentratiekamp, werd KZ Posen ook gebruikt als Gestapo-gevangenis, doorgangskamp en (vooral) vernietigingskamp. In 1939 vonden hier de eerste nazi-massamoorden plaats d.m.v. gifgas. Een kleine bunker (bunker nr.17) was ingericht als primitieve gaskamer. In 1944 werd concentratiekamp Posen gesloten. Naar schatting zijn hier 15.000 mensen vermoord.

Aan het einde van WWII in begin 1945 werden nagenoeg alle forten gebruikt tijdens de slag om Posen toen de Russen de stad omsingelden.

De slag zou een maand in beslag nemen. Fort VII is nu een museum en is te bezichtigen.

Duitse invloed

Duitse handelslieden vestigden zich er en in de 16e eeuw beleefde de stad haar grootste bloei. De Dertigjarige Oorlog en de Noordse Oorlog ontvolkten de stad nog meer. Tussen 1719 en 1753 vestigden veel Duitse boeren en ambachtslieden uit het bisdom Bamberg zich rondom en in de stad en haar directe omgeving.

De stad kwam bij de derde Poolse Deling (1793) als deel van Zuid-Pruisen bij Pruisen, maakte van 1807 tot 1813/1815 deel uit van het napoleontische Hertogdom Warschau en behoorde sinds 1815 weer tot Pruisen als ambtelijk en militair centrum en hoofdstad van de provincie Posen, van 1871 tot 1919 een provincie van het Duitse Rijk.

De bevolking van de stad was inmiddels voor bijna de helft Duitstalig geworden (45% in 1910). Aanvankelijk vormden de Joden een belangrijk deel van de Duitstaligen, maar hun aantal nam van een tiende van de bevolking door emigratie sterk af.

Het verdrag van Versailles

Conform het Verdrag van Versailles werd de stad in 1919 weer Pools (na een opstand), toen zij als Poznań aan de Republiek Polen toeviel, samen met het grootste deel van de gelijknamige Pruisische provincie. Het grootste deel van de Duitstaligen vertrok en de meeste rooms-katholieke Duitsers, als regel twee-taligen, noemden zich voortaan Pool. In 1930 gaf zich nog maar 5% als Duitser op.  

Tijdens de nationaalsocialistische bezetting van Polen tussen 1939 en 1945 werd de provincie geannexeerd onder de naam Gau Wartheland en nam een deel van degenen die vóór 1919 Duits staatsburger waren geweest, in verschillende ranggradaties de status van 'Duitser' aan. Samen met de Rijksduitsers, die in dienst van de bezettingsautoriteit in het "Wartheland" gedetacheerd werden, kwamen zij op 28,3% (1 april 1944).

Ondertussen kostte de nationaalsocialistische terreur vele Polen het leven. De Poolse maatschappelijke bovenlaag, voor zover niet vermoord of geïnterneerd, werd uitgewezen naar het Generaal-Gouvernement Warschau. Op 4 en 6 Oktober hield “Reichsfuhrer SS” “Heinrich Himmler” twee belangrijke geheime speeches in het stadhuis van de stad. De opnames zijn (tot nu toe) het enige bewijs dat een hooggeplaatste nazi sprak over de vernietiging van het Joodse ras in de concentratiekampen. In begin 1945 werd vesting Posen omsingeld en hielden de nazi’s het nog een maand vol. Grote delen van de stad werden vernietigd.

De Duitsers werden op hun beurt na de invasie van het Rode Leger vanaf 1945 verdreven, voor zover zij al niet gevlucht waren. 

Massa-protesten tegen het communisme

De onlusten, protesten of (arbeiders)opstand in Poznań in juni 1956, ook bekend als de juni van Poznań (Pools: Poznański Czerwiec), waren de eerste van verschillende massaprotesten in Polen tegen het communistische dictatoriale regime van de Volksrepubliek Polen. Demonstraties van arbeiders die vroegen om betere omstandigheden begonnen op 28 juni 1956 met een staking in de Cegielskifabriek (destijds Jozef Stalinfabriek genoemd) in Poznań en werden uiteindelijk beantwoord met geweld.

Een massa van ongeveer 100.000 mensen verzamelde zich in het centrum van de stad dicht bij het gebouw van het Ministerie van Openbare Veiligheid. Daarna werd het hoofdkwartier van de geheime politie bestormt en er werden zo’n 257 gevangenen vrijgelaten. Ongeveer 400 tanks en 10.000 soldaten van het Poolse leger en het Binnenlandse Veiligheidskorps (KBW) kregen het bevel om de betoging neer te slaan met het recht om daarbij gericht te schieten.

Talloze gewonden

De dodentol werd geschat tussen 57 en ruim honderd, waaronder de 13-jarige jongen Romek Strzałkowski. Honderden mensen raakten gewond. Desalniettemin waren de betogingen in Poznań een belangrijke mijlpaal naar de zogenaamde Poolse oktober, waarbij in het najaar van 1956 een regime in Polen werd geïnstalleerd, geleid door Gomułka, dat minder aan Sovjet-controle onderworpen was.

In Hongarije werden na de protesten van juni demonstraties gehouden bij het monument van Józef Bem, de Poolse generaal die voor Hongaarse onafhankelijkheid streed, als steunbetuiging aan de Poolse opstandelingen. Deze demonstraties waren het begin van de Hongaarse Opstand van 1956.

In juni 2006, 50 jaar later, werd 28 juni tot nationale feestdag van Polen uitgeroepen. Poznan staat vandaag de dag bekend als een zeer open, commerciële stad die als voordeel heeft dat het vlakbij Duitsland ligt en daar heel veel handel mee drijft.