Oltszyn

Centrum Oltszyn:

Het belangrijkste gebouw van Oltszyn is het historische, uit de 14^de eeuws stammende met rode bakstenen gebouwde kasteel. Je kunt gratis kijken op de binnenplaats en binnen is het museum van Warmia en Masuria gevestigd. Naast het kasteel is het nieuwe amfitheater te zien en het beeld van Copernicus.

Niet ver van het kasteel is het prachtige Rynek (marktplein) te zien met z’n zwaar gerenoveerde maar indrukwekkende koopmanshuizen rond in het midden gelegen stadhuis inclusief bibliotheek. De twee monumenten van de grote leeuwen zijn afkomstig van de ruïnes van de ingang van het Tannenberg-monument door de nazi’s vernield aan het einde van WW2.

Rond het marktplein zijn talloze kleine met keitjes gevulde straten en steegjes. Een ander symbool van Oltszyn is de “Hoge” poort dat het enige overgebleven bouwwerk is van de oude stadsmuur.

Copernicus zou hier historie schrijven. Tijdens de Eerste Poolse Deling in 1772 werd het in eeuwenlange stagnatie achtergebleven Allenstein bij het koninkrijk Pruisen gevoegd, waar het zijn functie als administratief en juridisch centrum behield.

Pas na 1870 toen de stad op het Duitse spoorwegnet werd aangesloten, groeide ze van enkele duizenden tot 30.000 inwoners. Ze bleef, ondanks toeloop uit geheel zuidelijk Oost-Pruisen (Mazurië), door een in meerderheid katholieke bevolking bewoond.

Bij de Vrede van Versailles eiste Polen in 1919 het gehele Regierungsbezirk Allenstein op omdat de bevolking er Pools-talig zou zijn, maar de geallieerden stelden als voorwaarde dat een volksraadpleging daarover zou beslissen.

De bevolking koos met 98% voor verblijf bij Pruisen en Duitsland. Ondanks de moeilijke economische omstandigheden groeide de stad tot 1940 verder naar 50.000 inwoners.

De slag bij Tannenberg (1914): 

De stad werd op 22 januari 1945 door het Rode Leger ingenomen, en daarbij voor een groot gedeelte in de as gelegd. Hierbij kwam het tot gruwelijkheden, zoals verkrachtingen en massamoorden. Een bijzonder navrante gebeurtenis was het uitmoorden van alle patiënten in een inderhaast ingericht veldhospitaal. In de jaren vijftig werden bij werkzaamheden verschillende grotere en kleinere massagraven gevonden.

Door brandstichtingen gingen nog eens meer dan duizend huizen verloren en, zoals in heel Oost-Pruisen, kwam ten gevolge van deze etnische zuiveringen een massale vluchtelingenstroom op gang. Na WW2 kwam Allenstein ten gevolge van het verdrag van Potsdam onder Pools bestuur en kreeg het de Poolse naam Olsztyn, een in Polen al langer gebruikte benaming voor Allenstein.

Verdrijving van de Duitse bevolking

De stad werd de hoofdstad van de woiwodschap Olsztyn. De Duitse bevolking werd, voor zover ze niet al gevlucht was, krachtens het verdrag van Potsdam uit de stad en de omringende regio verdreven. Slechts circa 7 procent van de Duitse bewoners was het toegestaan in de nieuwe Poolse stad te blijven wonen. Dit betrof uitsluitend inwoners die konden bewijzen dat ze voldoende het Pools beheersten om tot Pool geresocialiseerd te kunnen worden.

Deze inwoners kwamen uit de dorpen ten zuiden van de stad waar de plattelandsbevolking nog steeds traditioneel een Pools dialect sprak, al was zij in 1945 verregaand verduitst. De laatste Sovjettroepen verlieten de stad in 1956. De Poolse autoriteiten stelden het ontvolkte Olsztyn open voor de verdreven Poolse bevolking uit de voor Polen verloren oostelijke provincies die op hun beurt waren geannexeerd door de Sovjet-Unie.

Uiteindelijk zou de in 1945 vrijwel ontvolkte stad snel groeien, eerst door genoemde immigratie, later door de toestroom uit het omringende platteland.