Bezienswaardigheden - Nederland

"muiden", "pampus" en "naarden"




inleiding


Tussen Amsterdam het eigenlijke “Gooi” liggen de vestingsteden Muiden en Naarden inclusief het vestingeiland Pampus. Muiden gelegen aan het vroegere Zuiderzee heeft een beschermd stadsgezicht, een aantal rijksmonumenten en een interessante zeesluis.

 

Desondanks is het prachtige rode baksteen kasteel “het Muiderslot” de grote publiekstrekker. Het is het meest populaire kasteel van Nederland. Op een kleine boottocht van het slot ligt het eilandje Pampus als onderdeel van de uit 42 bestaande vestinggordel de “stelling van Amsterdam”. Je kunt deze alleen bezoeken d.m.v. een rondleiding. 

 

Op een kwartiertje rijden, iets zuidoostelijker van Muiden ligt Naarden vooral bekend vanwege z’n zeer indrukwekkende vesting. Je kunt het vestingmuseum bezoeken maar ook het de Vitus kerk, het Spaanse huis of het stadhuis bezoeken allen gelegen in het 12 stervormige citadel. 


highlights


Muiden (en het Muiderslot): 

Een deel van Muiden is een beschermd stadsgezicht. In Muiden zijn er verder tientallen rijksmonumenten en een aantal oorlogsmonumenten. De belangrijkste zijn wellicht de Gotische Hervormde kerk, de kazerne en het Muizenfort als deel van de fortificatie van Muiden.

 

Maar het bekendste en veruit de meest populaire bezienswaardigheid van de stad is het nabijgelegen “Muiderslot”. Dit Middeleeuwse kasteel is in een prima staat en is tegenwoordig een (rijks)museum.

 

Het kasteel, gebouwd in de 13e eeuw o.l.v. graaf Floris V (zoon van Willem II) is een vierkante waterburcht met op elke hoek staat een ronde toren wat een Franse uitvinding was. Binnen de muren staat een groot gebouw met trapgevels. De meubels, gebruiksvoorwerpen en schilderijen die momenteel in het kasteel zijn te bezichtigen stammen uit de 17e eeuw toen o.a. Hugo de Groot hier gevangen zat.

 

Het kasteel heeft een slotgracht met een ophaalbrug. Je kunt het kasteel alleen bezoeken d.m.v. een rondleiding. Er is ook onder meer een gerestaureerde moestuin, pruimenboomgaard en een kruidentuin. Langs het slot kun je het “Waterliniepad” (het slot behoorde tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie) en/of het “Floris V” pad lopen. 


Pampus: 

Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 was het Nederlands bestuur bevreesd voor een aanval op Amsterdam. Men bouwde rondom Amsterdam een vestingring, de Stelling van Amsterdam. In 1879 werd een eerste voorstel om op het Muiderzand, ten zuiden van Pampus een permanent fort aan te leggen.

 

Met de batterijen ten noorden van het IJ op het Vuurtoreneiland en ten zuiden met Fort Diemerdam zou de gehele toegang tot Amsterdam worden bewaakt. Na 8 bouwen kwam het fort in 1895 klaar. Het fort staat op 4.000 heipalen van 11 meter lang en heeft een ovale vorm en het hoofdgebouw telt twee verdiepingen.

 

Op de benedenverdieping bevonden zich o.a. de manschappenverblijven, keuken, wasplaatsen, telegraaf, verpleegruimte en de magazijnen. Rond het hoofdgebouw ligt een 8 meter brede droge gracht.

 

Vanuit de benedenverdieping was het hoofdgebouw verbonden met de contrescarp door middel van holle beren aan de zuid- en noordkant.. Het geheel werd door een ruim glacis beschermd.  


Naarden (vesting)

Naarden is een van de best bewaarde vestingsteden in Europa en vooral beroemd om zijn unieke stervorm. De 17de eeuwse vesting heeft zes bastions, een dubbele omwalling en dubbele grachtengordel en was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De vesting is een beschermd stadsgezicht en de huisjes daarbinnen zijn vooral uit het jaar 1572, toen de Spanjaarden de stad wreed binnen kwamen.

 

Er is nog een stadspoort open en deze ligt aan de oostkant van de vesting – de Utrechtse poort. Binnen de stadsmuren zijn de 14de eeuwse Gotische Sint-Vituskerk met z’n houten gewelven met schilderingen. De Grote Kerk is jaarlijks op Goede Vrijdag het decor van een fameuze, de hele dag durende uitvoering van de Mattheuspassie van Johann Sebastian Bach.

 

Een ander hoogtepunt is het “Spaanse Huis” is een van de laatst overgebleven middeleeuwse gebouwen in de stad. Tijdens de verovering van Naarden door de Spanjaarden diende het gebouw als stadhuis. Op de voorgevel zijn nog altijd twee gevelstenen aanwezig die herinneren aan de 'Spaanse Moord'. Sinds 2012 is hier het Weegschaalmuseum gevestigd.

 

Tenslotte is daar het Stadhuis daterend uit 1601 en gebouwd in de Hollandse renaissancestijl. Heel kenmerkend aan dit gebouw is de dubbele trapgevel. Momenteel vinden er in het Stadhuis gemeentevergaderingen, huwelijken en culturele activiteiten plaats. Binnen de vestingmuren zijn er overigens talloze restaurants, galerieën, hotels en het “Comenius” museum aanwezig. In het bastion de Turfpoort is het Nederlandse vestingmuseum gevestigd en je kunt een wandeling maken rond de vesting die het “Waterliniepad” gedoopt is. 

 

Het Naarderbos is aangelegd in de jaren 70 en is gelegen aan het Gooimeer tussen Muiderberg, Naarden en de A1. Het bestaat uit een recreatiegebied, golfbaan, jachthaven, woonwijk en een bedrijventerrein. 



geschiedenis


Muiden en Pampus 

De exacte stichting van de stad Muiden (wat zoiets inhoudt als monding van een rivier op zee) is onbekend; wel staat vast dat op de plaats van de huidige stad een kerk stond niet later dan in het jaar 777. De stad kreeg rechten in de 12e eeuw en zou overgeplaatst worden van Utrechts bezit naar de graaf van Holland, graaf Floris V.

 

De eerste verdedigingswerken van Muiden dateren uit de eerste helft van de 15e eeuw, eerst nog van aarden wallen later van steen. 

 

Het Muiderslot:

Men gaat uit dat het Muiderslot rond 1280 door graaf Floris V werd gebouwd, maar mogelijk bestond het kasteel toen al en heeft de graaf het slechts gekocht. Het kasteel werd gebouwd aan de monding van de Vecht in de Zuiderzee, het tegenwoordige IJsselmeer. Door middel van een ketting over de Vecht kon Floris V tol heffen bij de langsvarende schepen.

 

Graaf Floris V werd op 27 juni 1296 in de omgeving van het kasteel vermoord. Tijdens een valkenjacht werd hij gevangengenomen door edellieden en werd hij vijf dagen vastgezet in het kasteel. Bij een ontsnappingspoging uit het kasteel werd hij gedood met 22 messteken. Sommigen zeggen dat het kasteel daarna verwoest is en weer opgebouwd. In de Tachtigjarige oorlog werd in 1577 het slot namens Willem van Oranje ingenomen.

 

In de 17de eeuw werd schrijver Pieter Corneliszoon Hooft in het kasteel opgesloten. Hij verzamelde andere kunstenaars om zich heen (de Muiderkring) en bleef tot z’n dood belangrijk. Omdat hij vaak afsprak in de “pruimenboomgaard” sprak hij zelf van de nu vaak gebruikte uitspraak – ik zie je in de “pruimentijd”. In de Franse tijd werd het kasteel als kazerne gebruikt door het Franse leger.

 

Vanaf 1795 werd het slot niet meer bewoond en raakte het in verval. Het Ministerie van Oorlog gebruikte het als opslagplaats, tot het gebouw daarvoor te bouwvallig werd bevonden. In 1895 werd eindelijk begonnen met de restauratie.

 

In 1576 vond de belegering plaats op Muiden van het Staatse leger op de Spanjaarden die alleen werd verbroken door een felle Spaanse tegenaanval. De stad kon in het rampjaar 1672 behouden blijven vanwege een succesvolle inundatie. Twee jaar later was de eerste zeesluis tussen rivier de “Vecht” en de toen nog “Zuiderzee” klaar.

 

In 1795 werd Muiden ingenomen door Franse troepen, al was er nauwelijks sprake van weerstand. In oktober 1811 bezocht keizer Napoleon voor enige uren de plaats, hij was op doorreis naar Naarden. Op 1 december 1813 bevrijdden Pruisische troepen en Russische kozakken Muiden.

 

De Russen bleven enkele maanden in Muiden om de Fransen uit Naarden te verdrijven. Als reactie op de ontwikkelingen op het gebied van oorlogsvoering, werd na de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) de oude vesting weer gemoderniseerd met o.a. een inundatiesluis. Muiden maakte deel uit van de (Nieuwe) Hollandse Waterlinie en vanaf 1901 tot de Stelling van Amsterdam. 

 

Het forteiland Pampus, gelegen binnen de gemeente Muiden, werd gebouwd in 1887-1897 en was bestemd om samen met het Vuurtoreneiland bij Durgerdam en de batterij bij de Diemer Zeedijk de ingang van het IJ te beschermen. Het werd opgenomen – net als 41 andere forten – in de “Stelling van Amsterdam” die de hoofdstad moest beschermen. Het staat op de UNESCO werelderfgoedlijst. 


Naarden:

De geschiedenis van de stad Naarden gaat terug tot de regeerperiode van keizer Otto I (936-968). Vermoedelijk kreeg de stad omstreeks 1300 stadsrechten van graaf Floris V. Naarden lag toen niet op de plek waar het nu ligt. Het lag ten noorden van de huidige stad.

 

Doordat het oprukkende water van de steeds wilder wordende Zuiderzee het plaatsje steeds meer bedreigde, besloot men de stad, nadat deze was verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, op een veiligere plek te herbouwen.

 

Deze plek is een uitloper van de Utrechtse Heuvelrug en is tevens de enige plek waar men van het oosten van het land naar de belangrijke steden van het graafschap Holland kon reizen. Ten zuiden lagen uitgestrekte veenmoerassen en ten noorden de Zuiderzee. Het huidige Naarden is gesticht in 1350.

 

Bloedbad van Naarden

Nadat Naarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog de protestantse kant gekozen had, kreeg de stad op 1 december 1572 een zware slag te verduren. Spaanse troepen o.l.v. Don Frederik, de zoon van de hertog van Alva, rukten als onderdeel van Don Frederiks veldtocht op tot voor de middeleeuwse stadsmuren. Uit angst voor een mogelijke Spaanse vergelding, in het geval de bewoners langer verzet bleven bieden, openden de inwoners de stadspoorten. Vóór het toenmalige stadhuis vermoordden de Spanjaarden alsnog zevenhonderd Naardense inwoners, inclusief vrouwen en kinderen.

 

De gebeurtenis werd bekend onder de naam het Bloedbad van Naarden. En als een extra vergelding, om toekomstige opstandige gevoelens tegen te gaan, braken de Spanjaarden de stadsmuren af. Het was duidelijk dat Naarden beter verdedigd moest worden. Er werden vestingwerken aangelegd volgens het Oudnederlands stelsel. De vestingwerken werden verder uitgebreid door de Fransen die, o.l.v. Lodewijk XIV, de verwaarloosde vesting in 1672 zonder slag of stoot hadden veroverd.

 

Willem van Oranje

Deze verbeteringen konden echter niet voorkomen dat de stad in 1673 werd heroverd door Willem III van Oranje. Na de herovering door de troepen van de stadhouder werd besloten de vesting te moderniseren. In 1685 was de huidige verdedigingslinie af met een dubbele gordel van wallen en grachten. Vanaf de 17e eeuw maakte Naarden deel uit van de Oude, en later de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hiervan is het fort Ronduit, aan de noordkant van Naarden, officieel het noordelijkste onderdeel.

 

Van november 1813 tot mei 1814 vond het Beleg van Naarden plaats door het Nederlandse leger nadat de Franse generaal “Quitard de la Porte” (die de vesting in 1795 had ingenomen) weigerde de vesting op te geven na de capitulatie van Napoleon. De laatste keer dat er uitgebreid aan de vestingwerken gesleuteld is, was na de Frans-Duitse oorlog in 1870-1871. Deze toevoegingen bestonden uit het bouwen van een reeks onderaardse 'bomvrije' kazernes in de kelen van een aantal bastions en het bouwen van verzonken mortierkazematten in de saillanten (punten) van een aantal bastions.

 

Onderdeel van de Waterlinie

Verder kwamen er een bomvrij ziekenhuis en een bomvrije bakkerij in een van de bastions. Tussen 1867 en 1870 werd ook het Offensief voor Naarden aangelegd. Een vijftal versterkingen schermden het hoge gebied af ten zuiden van de Vesting Naarden, maar lagen voor de inundaties van de waterlinie. Vanuit hier waren offensieve acties tegen de invallende legers mogelijk. In de eerste fase van de strijd lag het veldleger voor de inundaties, maar bij tegenslag trok het leger zich terug achter de inundaties.

 

De fortenrij beschermde de ruimte tot Naarden waardoor de troepen tijd kregen om veilig terug te trekken. De vestingfunctie van Naarden had ook gevolgen voor de bebouwing buiten de eigenlijke vesting. Deze moesten van hout worden gebouwd zodat deze bij een eventuele aanval worden afgebrand en kon de vijand zich niet hierachter verstoppen. Zeer fraaie voorbeelden van dit soort huizen zijn te vinden aan de Verlengde Fortlaan en (vooral) de Sandtmannlaan in Naarden. 

 

In 1926 verloor Naarden zijn vestingfunctie, en de verdedigingswerken raakten in verval, zoals in de historie vaker was voorgevallen. De vesting met omliggend gebied is sinds 1985 een beschermd stadsgezicht.



tips & advies


Muiden heeft geen busstation; bij de bushalte kun je rechtstreeks (bus 157) naar het Amstel station in Amsterdam geraken (duur is 20 minuten – elk half uur). Ook gaan er ongeveer elk half uur bussen naar het treinstation in Weesp (15 min), Muiderberg (5 min) of Naarden (15 min).

 

Vanaf het Muiderslot gaan er in de zomerperiode (Mei tot September) 3x per dag een boot naar Pampus.

 

Naarden heeft een treinstation dat op 20 minuten wandelen van de vesting ligt. Je kunt bus 110 nemen die elk half uur gaat (5 min). Vanaf het station (Naarden-Bussum) gaan er elk half uur een trein naar Amsterdam (25 min). 



zie ook: