Reisverhalen - Letland

salaspils

de zwarte bladzijde van letland

Zittend in de trein vanaf Riga station rijden we de stad uit en stoppen bij verschillende piepkleine verlaten stationnetjes en ik vraag mij af waar ik eruit moet. Dan verschijnt Darzina op het oude displaybord boven de deur en de ticketjuffrouw die deze wagon als de “hare” mag beschouwen maakt nog ‘ns duidelijk dat ik er hier uit moet.

Ik probeer nog van haar los te peuteren welke kant ik op moet maar ze schudt vriendelijk “nee” en ik mag het zelf uitzoeken. Even klimmen en dan sta ik op het perron; de treindeur gaat automatisch dicht en ik merk dat ik de enige ben die is uitgestapt!

Als de trein uit mijn zicht verdwijnt zie ik dat er niemand op het perron is – er staat een leeg groot wachthuis met lege (bier)flessen en andere troep en zie op een kale muur de bestemming gekalkt. Ik sta midden in een groot naaldbos.

Ik zie aan de overkant een man met een grote hond lopen en ik probeer hem in te halen. Dit lukt en ik vraag op “veilige” afstand of hij het gedenkteken weet te vinden. Even later wandel ik het asfaltpaadje af, het bos in en ik zie wat aftakkingen van ander bospaden. Ik loop langs wat voetbalvelden en voel de eerste muggen aanstalten maken om mij te steken.

Hopeloos verdwaald en gedesoriënteerd zie ik wat huizen verderop en vraag een man waar het concentratiekamp is gelegen. Deze stuurt mij weer het bos in waar ik totaal uitkom en nog een heel stuk door het natte hoge gras moet om op het complex aan te komen.

Artikel Doorgangskamp Kurtenhof - Salaspils geplaatst in November 2023:

knuffelberen

Het is een groot open terrein met op het grasveld in het midden vier grote betonnen monumenten. Eromheen is een soort van pad aangelegd met losse betonnen stenen en daaromheen liggen een aantal betonnen palen in het gras.

Deze liggen hier op plaatsen waar hoogstwaarschijnlijk barakken hebben gestaan van het kamp “Salaspils”. In sommige liggen knuffelberen en ander speelgoed. Ook zijn er rozenstruiken gepland.

Achter de vier gedenktekens staat een groot betonnen gebouw, zo gebouwd dat het lijkt alsof het omgevallen is. Aan de ene kant hangen in een open ruimte wat glazen vitrines met tekeningen erin die een beeld vormen welke afgrijselijke dingen zich hier hebben afgespeeld.

D.m.v. een trap die begint in een zwarte betonnen bunker wandel je naar boven waar je een goed uitzicht hebt over het kampterrein; binnen wandel de d.mv. kleine trappetjes weer omlaag. Helaas is er geen museum of enig andere informatie voor handen over het kamp, het terrein of zijn bewoners of bewakers.

De zon is weer ingewisseld en na mijn wandeling over de betonnen platen rondom het kamp begint het te regenen. As ik bij een betonnen zwarte bak ben aangekomen waar vreemd genoeg muziek uitkomt begint het te spoelen en ik moet schuilen in het betonnen gebouw.

Kurtenhof

Het kamp Kurtenhof of Stalag 350s zoals de nazi’s het noemden is gebouwd in 1941 om officieel te fungeren als politie- en arbeid heropvoedingskamp. Joden uit de getto van Riga waren verantwoordelijk voor de bouw. Het zou zo’n 15.000 Joden en politieke gevangen tijdelijk huisvesten.

Twee jaar later, in 1943 heeft het hoofd SS Heinrich Himmler er getracht een echt concentratiekamp van te maken maar hier kwam niets van terecht. Het kamp zou bekend worden vanwege de vreselijke medische experimenten vooral op (Joodse) kinderen uit Rusland. Ze werden gebruikt om bloed uit hun lichaam te pompen voor ziekenhuizen om Duitse soldaten te helpen.

Over de aantallen slachtoffers gaan verschillende verhalen de ronde; er zouden zo’n 50.000 mensen hier vermoord zijn en tussen de 2000 en 3000 zouden het hebben overleefd. In 1967 werd een groot monument onthuld op de 40 hectare waar ooit het kamp had gestaan. Een aantal gigantische sculpturen werden neergezet, een exhibitie ruimte en een groot marmer blok.

Op de kindermonumenten (waarvan de blokken beton de barakken moeten voorstellen) liggen bloemen en speelgoed.

Het onweer knalt en de regen wil maar niet stoppen. Net als ik weer naar buiten ben gegaan om een plaquette te lezen die in een verscholen hoekje is gebouwd onder de bomen begint het weer te regenen en moet ik weer schuilen.

Als ik het oude kampterrein verlaat via het juiste pad merk ik dat ik er bijna was toen ik het spoor naderde – een klein bordje had voldoende geweest.

Ik wandel terug naar het stationnetje en lees (had ik eerder niet gezien) in de oude vervallen bunker die als wachthuis dient op een papiertje dat de trein pas over anderhalf uur komt.

Natuurlijk kan ik gaan zoeken naar een bus maar ik heb niet voor niets een retourtje gekocht en ik besluit te gaan zitten. Wederom keiharde regen en ik ben maar wat blij om hier overdekt te zitten ook al is het niet de beste plek van het land.

tips & advies (2012)

Vanaf het perron waar je uit de trein bent gestapt loop je achter de wachtruimte het dijkje op, het bos in, en volgt het pad (in de richting van het dorp Salaspils). Je kruist (rechtdoor) een breed asfaltweg. Het is zo’n 15 a 20 minuten wandelen.

TIP: kijk voordat je wegloopt de treintijden want de meeste treinen stoppen niet op deze kleine stop.