ACHTERGRONDINFORMATIE - Japan

Een half uur voor het vallen van de atoombom liet een andere B-29 Superfortress die ter verkenning voorop vloog, het luchtalarm afgaan. Dit werd na ongeveer 25 minuten afgeblazen, waardoor de uraniumbom viel toen alle inwoners juist de schuilkelders uit waren.

Er verliepen 45 seconden tussen het afwerpen van de bom en de explosie. De bom kwam 580 meter boven de grond tot ontploffing.

De stad werd door de explosie van de bom geheel verwoest, en 78.000 mensen kwamen in een fractie van een seconde om. Een enorme vuurbal van een 300 meter doorsnede ontwikkelde zich. Onder deze vuurbal liep de temperatuur op tot 4000 °C.

Na de vuurbal verspreidden gammastralen en infraroodstralen zich en volgde een schokgolf die zich voortbewoog met de snelheid van het geluid. Vele tienduizenden personen raakten gewond en zwaar verbrand. Enkele minuten na de explosie vielen er dikke regendruppels, zwart van de as en rook en zwaar radioactief besmet, op de stad.

Op 9 augustus werd ook boven Nagasaki een atoombom genaamd “Fat Man” tot ontploffing gebracht. Enkele dagen later capituleerde Japan (dat al voor 6 augustus aan de Russische troepen had laten weten dat het zich onder bepaalde voorwaarden wenste over te geven, maar volgens sommige historici te zeer verdeeld was om met een voor de geallieerden acceptabel voorstel te komen).

De ontwikkeling van de bom “Little Boy” vond in het geheim plaats als onderdeel van het Manhattanproject in de Verenigde Staten. Veel ervaring was er toen nog niet met kernwapens, aangezien Trinity de enige test was die met een kernwapen was uitgevoerd. “Little Boy” was 3 m lang, had een diameter van 71 cm en bedroeg 4400 kg.

Desalniettemin besloot de Amerikaanse president Harry S. Truman om Little Boy in te zetten om een einde te maken aan de oorlog tegen Japan. Tijdens het overleg dat op 10 en 11 mei aan de aanval voorafging in Los Alamos, werd een aantal doelen voorgesteld, waaronder “Kyoto”, “Yokohama” en “Hiroshima”.

De eerst op de lijst werd geschrapt omdat in deze stad veel historische tempels stonden. Uiteindelijk viel de keuze op Hiroshima, omdat deze stad van grote industriële en militaire betekenis was. Daarnaast was Hiroshima redelijk gespaard gebleven tijdens de voorafgaande conventionele bombardementen, zodat het effect van een kernbom goed kon worden nagegaan en waren er geen Amerikaanse krijgsgevangenkampen aanwezig. Tijdens de aanval had de stad ongeveer 255.000 inwoners.

De bom op Hiroshima zou gedropt worden door een “B29 Superfortress” die “Enola Gay” gedoopt werd, genoemd naar de moeder van de piloot. Het vliegtuig was speciaal voor deze vlucht aangepast. Zo werden de bewapening en bepantsering voor een groot deel verwijderd om gewicht te besparen, zodat het vliegtuig op grotere hoogte kon vliegen, buiten het bereik van het luchtafweergeschut.

Tijdens de vlucht werd de Enola Gay vergezeld door The Great Artiste, een vliegtuig met opnameapparatuur en door The Necessary Evil, een vliegtuig met fotografen. Een andere B-29 Superfortress-bommenwerper vloog als verkenningsvliegtuig een half uur vooruit om na te gaan of het weer wel geschikt was. De bom zou op “Aioi” brug gegooid worden in het centrum van Hiroshima.

Fat Man ('Dikke Man') was de atoombom die op 9 augustus 1945 door Frederick Ashworth van de Amerikaanse luchtmacht vanuit het vliegtuig B-29 Bockscar boven Nagasaki in Japan werd afgeworpen. Het 3,25 m lange massavernietigingswapen was met 4.545 kg iets zwaarder dan Little Boy, die enkele dagen eerder boven Hiroshima was afgeworpen. 

De “fall out” in het getroffen gebied was gering doordat de explosie op 550 meter hoogte plaatsvond en werd voornamelijk veroorzaakt door neutronenvangst. De radioactieve producten zijn door de opstijgende vuurbal in de stratosfeer beland.

In de jaren daarna was kanker de belangrijkste doodsoorzaak. Ook het aantal miskramen in het gebied rond Hiroshima vertoonde een sterk stijgende lijn. Door de na-effecten als gevolg van de ioniserende straling liep het dodental uiteindelijk op tot ongeveer 140.000 eind 1945.

De directe slachtoffers waren onder anderen mensen en veel kinderen die in het centrum van Hiroshima bezig waren huizen te slopen. Vanwege de dreiging met bombardementen probeerde men stroken bebouwing te verwijderen. Veel huizen waren namelijk van hout. Omdat het hele land gemobiliseerd was voor de oorlogsindustrie, werden kinderen van de basisschoolleeftijd voor dit werk ingezet. Veel kinderen waren echter ook geëvacueerd uit de stad. Zo verloren vele ouders hun kinderen, en kinderen hun ouders.

Het duurde enkele dagen voordat men zich elders in Japan realiseerde dat er iets was gebeurd in Hiroshima. Pas nadat er vanuit Tokio een verkenningsvliegtuigje naar de stad was gestuurd, werd duidelijk dat zich daar een ramp van ongekende omvang had voorgedaan. Aangezien het de eerste keer was dat er een kernbom vanuit een vliegtuig werd geworpen, had men er geen idee van wat de gevolgen ervan zouden zijn voor het vliegtuig en de bemanning. De piloot (Paul Tibbets) bleek in staat om het toestel (Enola Gay) veilig terug te brengen.

De bom boven Nagasaki drie dagen later beëindigde direct het leven van 27.000 Japanners. Vanwege slecht zicht kwam de bom ongeveer 3 mijl van het doelwit terecht. Daardoor vond de explosie gedeeltelijk plaats boven dunbevolkt gebied. Bij de aanval vielen ongeveer 40.000 doden en 25.000 gewonden, minder dan bij de aanval op Hiroshima. Het dodental in deze stad liep uiteindelijk op tot zeker 70.000 eind 1945. Zes dagen na de bom op Nagasaki gaf Japan zich over en kwam de Tweede Wereldoorlog tot een einde.

Deze bom werd op 6 augustus 1945 boven Hiroshima gedropt door het Amerikaanse leger en ontplofte 150 meter vanaf dit gebouw op 600 meter hoogte. Vanaf 1996 staat de Genbaku Domu op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Het was eigenlijk de bedoeling dat Japan de gevolgen van de bom oorspronkelijk volledig wilde uitwissen.

Overlevenden van de kernaanval worden met de term “ hibakusha” aangeduid. Eén van de bekendste slachtoffers van de atoombom is Sadako Sasaki, het meisje van de 1000 kraanvogels dat je in het “vredespark” kunt eren. Zij kreeg leukemie 10 jaar na de explosie van de bom.

Volgens opgave van de Japanse autoriteiten, die ook de slachtoffers registreerden die jaren later vielen door bijvoorbeeld kanker als gevolg van straling, kostten de bommen aan totaal ruim 240.000 mensen het leven.

Enola Gay

De Enola Gay werd in 1946 buiten gebruik genomen en in 1960 opgeslagen. Eén van de propellers werd gebruikt voor een windtunnel in een laboratorium. In 1984 werd begonnen met een uitvoerige restauratie, die pas in 2003 werd afgesloten. Bij een tentoonstelling van de belangrijkste onderdelen van het vliegtuig in het National Air and Space Museum in Washington D.C. werd de Enola Gay met verf en bloed besmeurd, waarna de tentoonstelling werd afgebroken.

Tegenwoordig is het vliegtuig te zien in het reusachtige Steven F. Udvar-Hazy Center, een dependance van het National Air and Space Museum op de Washington Dulles International Airport. In 1980 bracht de Britse synthesizerpopband Orchestral Manoeuvres in the Dark een nummer uit met de titel, 'Enola Gay', dat over het vliegtuig gaat.

Klaus Fuchs spioneerde voor de Russen en speelde hen informatie over Fat Man toe. De eerste Sovjet-atoombom RDS-1, in het westen bekend onder de codenaam “Joe 1”, was gebaseerd op het Fat Man-ontwerp. Het originele ontwerp van Fat Man is nog steeds geheim. Wat bekend is, is vooral gebaseerd op gegevens die door spionnen te Los Alamos naar de Russen zijn gestuurd en die in 1992 vrijgegeven zijn door de Russische regering.