Lhasa (Tibet)

Potala (paleis):

Het Potala paleis was het winterpaleis van onder andere de dalai lama's, totdat de veertiende dalai lama (de huidige) naar McLeod Ganj, nabij Dharamsala in India vluchtte. Het is gebouwd op de berg Marpori (de rode berg) in Lhasa en is 13 verdiepingen hoog.

Het ligt enkele kilometers van de oude kern van de stad vandaan. De berg steekt zo'n 130 m boven het omliggende dal uit. Onderaan de berg ligt het dorp Zhöl met onder meer de pilaar van Zhöl waarop een aantal inscripties die de oudst bekende voorbeelden zijn van het Tibetaanse schrift. 

Het paleis is gebouwd op een plek waar mogelijk in de zevende eeuw een burcht was gebouwd door Songtsen Gampo. In 1648 werd door de vijfde dalai lama het zogenaamde Potrang Karpo of 'witte paleis' gebouwd. Deze dalai lama gaf het de naam Potala naar het Potolaka, de naam voor het mythische paleis van de boddhisattva Avalokiteshvara.

Na diens dood werd in 1694 het 'Potrang Marpo' of 'rode paleis' afgebouwd. De laatste verandering vond plaats in 1922 toen de dertiende dalai lama veel renovaties doorvoerde en twee verdiepingen bijbouwde. Het paleis bestaat nu uit 1000 kamers. Het paleis staat op de UNESCO werelderfgoedlijst.  

Jokhang betekent dan ook letterlijk Huis van de Jowo. De kapel werd gebouwd in de tijd van de Tibetaanse koning Songtsen Gampo ( 605 -650) als een van de twee tempels voor de Chinese prinses Wencheng en de Nepalese prinses Bhrikuti. De tempel heette dan ook letterlijk “de wonderlijke verschijning op het land van de geiten”.

De tempel is al eeuwenlang een belangrijk boeddhistisch bedevaartcentrum en een van de belangrijkste bestemmingen voor pelgrims in Tibet. Het tempelcomplex is de afgelopen eeuwen sterk uitgebreid en beslaat een terrein van ongeveer 25.000 m².

De tempel telt vier verdiepingen en de daken bestaan uit vergulde bronzen tegels. De architectuurstijl is een mengeling van Indische, Nepalese en Tang-dynastie stijlen.

Op het dak staat het beroemde standbeeld met twee gouden herten aan weerszijden van een dharma wiel.

Barkhor:

De naam Barkhor staat voor de buurt in Lhasa waar o.a. het plein is met dezelfde naam en bijvoorbeeld de Jokhang tempel staat. Er waren vier grote wierookbranders (sangkangs) die in de vier belangrijkste richtingen continu wierookgeur verspreidden, met als doel de goden te behagen en de Jokhang te beschermen.

De buurt heeft een bekende markt en nauwe straatjes en steegjes. Barkhor trekt veel toeristen sinds de Chinese regering de deur open zette in 1979 voor het toerisme in Tibet. Barkhor was altijd populair als godsdienstige centrale plaats voor pelgrims in Tibet en andere bevolking. De naam Barkhor is afgeleid van de Tibetaanse benaming voor pelgrims in Tibet, gnas skor ba, letterlijk: iemand die een rondgang maakt om een heilige plaats.

In een ronde van één kilometer kan er rond enkele adellijke huizen en de Jokhang-tempel worden gelopen, de voormalige zetel van het Tibetaans staatsorakel die het klooster Muru Nyingba werd genoemd. De buurt is dan ook van oudsher een korlam, ofwel een pelgrims pad rondom in dit geval de Jokhang-tempel. 

Naar Tibetaans boeddhistische traditie bestaan er drie pelgrimsroutes in Lhasa waarvan boven de eerste wordt genoemde. De middelste route is de Barkhor en houdt een rondgang om de Jokhangtempel in met daarnaast andere kloosters en tempels in de oude binnenstad van Lhasa. De buitenste route is de Lingkhor die loopt langs de vroegere stadsgrenzen van Lhasa en is begin 21e eeuw ook open voor het toerisme.

Een gefragmenteerd Tibet

In de periode na het rijk was in een meer gefragmenteerd Tibet de plaats van het politieke centrum afhankelijk van de meest dominante machtsfactor van dat moment. Lhasa is dan echter wel al een belangrijk bedevaartsoord geworden. Door “Tsongkhapa” en zijn volgelingen worden in de omgeving van Lhasa na het jaar 1400 drie belangrijke gelug-kloosters gebouwd.

De drie kloosters zijn Ganden, Sera en Drepung. Pas vanaf die periode begint de ontwikkeling van een dorp Lhasa. De vijfde dalai lama verplaatste de zetel van de regering naar Lhasa, dat de politieke hoofdstad van Tibet werd. In 1645 begon de verbouwing van het Potala-paleis op de Marpori (rode berg). In 1648 werd de Potrang Karpo, het witte paleis van de Potala, voltooid.

Vanaf die tijd werd de Potala door de dalai lama gebruikt als winterpaleis. De Potrang Marpo (Potala's rode paleis) was toegevoegd tussen 1690 en 1694. Het zomerpaleis Norbulingka en de tuinen aan de zuidwestkant van de stad werden gebouwd in de 18e eeuw, tijdens de zevende dalai lama. 

Off-limit

Gedurende lange tijd was Lhasa verboden gebied voor buitenlandse bezoekers. In de eerste helft van de 20e eeuw ondernamen verschillende westerse verkenners reizen naar de stad die later breed werden uitgemeten in de pers. Lhasa was het centrum van Tibetaans Boeddhisme, en bijna de helft van de populatie was monnik. Het aantal inwoners van Lhasa bedroeg in 1951 ongeveer 25.000, exclusief zo'n 15.000 monniken in de kloosters in het gebied.

Na de invasie van Tibet ontvluchtten veel mensen de stad, waaronder de veertiende dalai lama Tenzin Gyatso die was weggevlucht uit zijn woning in het Potala-paleis en in ballingschap in India aankwam in 1959. Barkhor was tijdens de opstanden in Tibet tussen 1987 en 1993 het toneel van demonstraties van Tibetaanse monniken en nonnen die riepen om de vrijheid voor Tibet. Tijdens de opstand van 2008 werden monniken op 11 maart geslagen door de oproerpolitie, waarna er rellen uitbraken en de gebouwen in Barkhor in brand werden gestoken.

De meeste oude straten zijn tussen 1993 en 2004 afgebroken en hebben plaatsgemaakt voor bredere straten en nieuwe gebouwen. Volgens de International Committee of Lawyers for Tibet werd dit gedaan om een betere controle te hebben op protesten, waarbij demonstranten in eerste instantie aan politievuur kon ontsnappen via de nauwe straatjes.