Banja Luka

Binnenstad:

De Servisch-orthodoxe Christus de Verlosserkathedraal, die midden in de stad staat, was tijdens de Kroatisch-Duitse overheersing gedurende '41-'45 verwoest.

Pas recentelijk is deze weer opgebouwd en dient als symbool van de stad. De kathedraal van Banja Luka is van zeer bijzondere architectuur met een gouden koepel en een toren die wat weg heeft van een minaret.

In 1997 bezocht paus Johannes Paulus II de kathedraal. Nabij bevind zich het museum “Republika Srpska” kunst-galerie en museum en het prachtige stadhuis en het “Banski Dvor” waar de Joegoslavische Koninklijke gouverneurs huis hield.

De populaire winkelstraat en talloze moskeeën

Nabij bevind zich de mooiste straat van Banja Luka – Trg Srpskikh Vladaraz wat tegenwoordig een drukke winkelstraat is. Deze komt uit op het centrale plein van de stad waar alle jongeren verzamelen. 

De Ferhad Paša (Ferhadija), een oude moskee stammend uit de Ottomaanse tijd (1579), werd tijdens de Bosnische Burgeroorlog in de nacht van 6 op 7 mei 1993 om vijf over drie opgeblazen door Servische nationalisten. Vijf minuten later werd de tevens beroemde Arnaudija-moskee opgeblazen. De Ferhadija-moskee stond bekend als de mooiste van alle zestien moskeeën die de stad telde en stond op de lijst van Werelderfgoed van de UNESCO.

De overige vijftien moskeeën overleefden de oorlog evenmin. Het heeft nog tot 2001 geduurd voordat er nieuwe moskeeën werden gebouwd. Tenslotte is er aan de rivier Vrbas het zwaar gerenoveerde stadskasteel met een leuk park. 

Kamp Omarska:

Ongeveer 30 km ten noordwesten van Banja Luka ligt het kleine mijnstadje Omarska. Op een mijncomplex aldaar werd tussen 25 Mei en 22 Augustus 1992 een concentratiekamp in gebruik genomen om niet-Servische bewoners uit de regio op te vangen en te evacueren.

Officieel een onderzoekscentrum waar mensen van paramilitaire activiteiten werden beschuldigd – officieus een detentiecentrum of concentratiekamp waarin talloze oorlogsmisdaden werden gepleegd.

Executies en zuiveringen

In mei 1992 vonden er hevige Servische aanvallen plaats op door Bosniakken en Kroaten bewoonde gebieden in Prijedor en Kozarac. Veel burgers werden standrechtelijk geëxecuteerd tijdens deze etnische zuiveringen van niet-Servische wijken en dorpen. Bosniakken en Kroaten werden gedwongen hun woningen te verlaten. De meesten van hen werden door het Bosnisch-Servische leger gevangengenomen en gebracht naar het kamp Omarska.

Ook werden mensen in andere kampen opgesloten, zoals Keraterm en Trnopolje. In de weken die volgden werden ook burgers uit de gebieden rondom Prijedor naar Omarska gebracht. Het kamp werd ingericht door de autoriteiten van de Servische Republiek om meer dan 3000 Kroatische en Bosnische burgers uit de regio Prijedor gevangen te houden.

De gevangenen werden in drie gebouwen van een mijnbouwbedrijf ondergebracht. De verhoren vonden plaats in het administratiegebouw, waar ook de meeste vrouwen werden vastgehouden.

Het witte en rode huis

Meest berucht was het zogenaamde “Witte Huis” en “Rode Huis” waar ernstige mishandelingen werden uitgevoerd en veel gevangenen gedood. De mishandelingen werden ook uitgevoerd op een betonnen binnenplaats die de “pista” werd genoemd.

Op 5 augustus 1992 wisten drie internationale journalisten het kamp Omarska te bereiken en de beelden zouden wereldwijd voor opschudding zorgen.

Minder dan een maand nadat de berichten over het kamp in de media verschenen, werd het gesloten. Het kamp zou synoniem komen te staan met wreedheden begaan in de Bosnische oorlog. Over het aantal slachtoffers bestaat discussie; het zou gaan om aantallen tussen de 4000 en 5000 personen.

Massagraven

Na de oorlog werden niet ver van het kamp twee massagraven gevonden met daarin in totaal 1037 lichamen. Volgens het Joegoslavië-tribunaal en vele overlevenden, werden de gevangenen mishandeld, verkracht, seksueel misbruikt en vermoord. In 2006 is voor het Hof van Bosnië en Herzegovina in Sarajevo het proces begonnen tegen 'de vier van Omarska', waaronder Zeljko Mejakic, de voormalige commandant in het kamp.

Op 30 mei 2008 is Mejakic veroordeeld tot 21 jaar cel. Een groep gevangenen die het kamp overleefden pleit ervoor dat de kampgebouwen niet meer in hun oude functie van mijnbouwbedrijf worden gebruikt, maar als monument gehandhaafd blijven.

Inmiddels is een deel van het complex echter overgenomen door Mittal Steel en deze heeft besloten een deel van het kamp te bewaren. Mij is verteld dat je een speciale pas (vergunning) moet aanvragen om het overgebleven deel van het kamp te bezoeken.

• Andere bezienswaardigheden:  

Tussen de stad Jayce en Banja Luka loopt de prachtige Vrbas rivier wat een serie van wonderschone meren en kloven die tot de mooiste van het land behoren. Hier worden heel veel raft-reizen georganiseerd en er bevinden zich naast kleine dorpjes ook veel campings.