Malmedy (Baugnez) en Sankt Vith

Reisverhalen - België

inleiding

Komend van Aken met de bus spenderen we wat uurtjes in het Belgische Eupen. Niet onder de indruk van deze Duitssprekende Belgische stad nemen we de bus in de middag naar St. Vith. Langs de Duits-Belgische grens rijden we dwars door het moerasachtige nationale park de Hoge Veenen heen.

We zijn weer echt in België want hobbelwegen met gaten en hobbels zijn ons part.

Net voordat we in St. Vith aankomen zien we het bord dat wijst naar het gehucht Meyerode – niet duidelijk of dit gaat lukken maar het initiële plan was om daar te gaan slapen, daar waar Duits bevelhebber “Sepp Dietrich” z’n hoofdkwartier had tijdens de slag om de Ardennen in 1944.

sankt vith

We voelen ons direct thuis in het sfeervolle St. Vith; wetende dat het in WWII met de grond gelijk is gemaakt hebben ze er het beste van gemaakt – een gezellige winkelstraat in een aantrekkelijk centrum. Nadat we de stadskaart hebben bekeken (voor een kampeerplek vannacht) en een bezoek aan het plaatselijke informatiecentrum drinken we een biertje bij café Rattkelder.

Het is vreemd om Duits te horen nu we toch in België zijn. Maar ook weer niet wetende dat Sankt Vith ooit tot het hertogdom Luxemburg behoorde, dan weer tot Frankrijk, tot Pruisen, Duitsland en nu België.

We wandelen richting Weisenbach en vinden aan de andere kant van de heuvel een prachtige plek met schitterend uitzicht over een vallei.

Het stadscircuit

’s Morgens na ontbijt op een boomstam pakken we terug in het centrum onze overzichtskaart er even bij. Het plan is om het circuit WWII te lopen. We beginnen bij de Middeleeuwse Buchel toren, ooit onderdeel van een machtige Middeleeuwse burcht, door het stadspark en over de begraafplaats terug via de “Malmedy” straat.

Overal staan informatiepanels om ons te informeren over de plaats in kwestie; ook is er een foto geplaats voor de vernietiging van de oorspronkelijke plek. Sankt Vith zou al op de eerste dag van het Duitse Ardennenoffensief ingenomen moeten worden maar de Amerikaanse verdedigers hielden stand.

Pas na een paar dagen konden de nazi’s van twee kanten drukten zij daar het Amerikaanse 'hoefijzer' in elkaar en dwongen Hasbroucks mannen terug te trekken over de Salm.

Later werden zij ook hiervan verdreven, maar na een heroïsche strijd. Het circuit is 2 km lang. We halen onze grote tassen weer op die we even bij het informatiecentrum hebben mogen neerzetten en nemen de bus richting Baugnez.

>> Lees over de omsingeling van Bastogne tijdens het Ardennenoffensief

de slachting van baugnez

Vanuit de bus zien we de muur al die waarschijnlijk de plek moet aangeven net langs de weg waar we voor komen. De halte is net om de hoek en we kijken eerst hoe laat de volgende bus komt richting Malmedy, onze eindbestemming van vandaag.

Direct daarna lopen we terug naar wat inderdaad het monument moet zijn. De kruising over en dan een parkje met een plantenbak in de vorm van een ster. Een stenen muur is bedekt met naamplaatsje van de krijgsgevangenen die hier in een veldje direct naast de weg door de Duitsers geëxecuteerd zijn.

Aan het einde van de muur is een overkapping wat een herdenkingshuisje is. Na ons respect te hebben getuigd lopen we naar het aan de overkant gelegen museum Baugnez ‘44. Omdat we niet teveel musea willen bezoeken besluiten we deze nu over te slaan. Wellicht dat we ooit terugkomen.

Het bloedbad van Malmedy (Baugnez):

Omwille Operatie “Wacht am Rhein” (het Ardennenoffensief) poogde Hitler de Westelijke Geallieerden voor de laatste keer voor het blok te zetten.

Het plan was om vanuit het ogenschijnlijke licht door de Amerikanen verdedigbare Ardennen door te breken en zo snel mogelijk op te rukken naar Antwerpen om zo de Geallieerde legers in tweeën te hakken. Tankgeneraal Sepp Dietrich commandeerde het sterke 6e SS Panzerleger die ten zuiden van Aken door moest breken.

Joachim Peiper

De jonge getalenteerde tankcommandant “Joachim Peiper” was onderdeel van het 6^e leger en wilde graag z’n faam waar maken maar de strijd ging niet van een leien dakje; de Duitsers kampten met overvolle (onbegaanbare) wegen, brandstoftekort en juist van tijd en verrassing moesten de nazi’s het hebben. Na enkele keren hun weg te hebben verlegd komt “Kampfgruppe Peiper” aan op 17 December rond lunchtijd bij de kruising in Baugnez.

Ondertussen was een Amerikaans konvooi bestaande uit 30 voertuigen op weg naar Ligneuville. Peipers groep zag het konvooi en opende het vuur. De Amerikanen hadden slechts geweren en kleine vuurwapens. Al snel moesten ze zich overgeven. Terwijl de Kampfgruppe zelf verder trok richting Ligneuville, werden de gevangen Amerikanen naar een veld gebracht waar zich ook andere gevangenen bevonden.

Volgens getuigen waren er 120 gevangenen aanwezig op het veld. Om nog onbekende redenen openden de Duitsers onverwacht het vuur en slachtten het merendeel van de gevangenen af. Van de 88 lichamen die een maand later werden gevonden, hadden ruim twintig schotwonden in het hoofd.

Aantal vluchtpogingen

Dit suggereerde mogelijk een executie van de zwaargewonde krijgsgevangenen. Zodra de Duitsers begonnen te schieten, probeerden enkele gevangenen te vluchten. De meeste werden tijdens hun vluchtpoging neergeschoten, maar enkele haalden een café. De Duitsers staken het gebouw in brand, en schoten de gevangenen die het brandende gebouw probeerden te verlaten dood.

Sommige gevangenen probeerden aan het bloedbad te ontkomen door zich te laten vallen en dood te houden.

>> Lees hier over de Duitse aanval in 1940 in België.

Represailles:

Ondanks alles overleefden 43 krijgsgevangenen de slachting door zich in Malmedy bij de Amerikaanse troepen aan te sluiten.

Direct na hun aankomst bij het front werden de overlevenden ondervraagd. Als gevolg van de identieke verklaringen besloot een Amerikaanse eenheid geen gevangenen meer te nemen, maar elke Duitser ter plekke te executeren.

Daar de kruising bij Baugnez een niemandsland was tot de geallieerden met succes een tegenaanval hadden ingezet, werden de lichamen pas rond 14 januari 1945 ontdekt. De lichamen waren nog in goede staat vanwege de vorst en werden gefotografeerd en meegenomen voor autopsie en identificatie.

Uiteindelijk werden 72 lichamen gevonden op het veld, en nog eens 12 verderop. De omvang van het bloedbad had niet alleen op de Amerikaanse troepen in Europa, maar ook op de Verenigde Staten een grote impact. Het bloedbad werd gebruikt in Amerikaanse propaganda tegen nazi-Duitsland.

Rechtzaken

Het bloedbad leidde tot een reeks rechtszaken (onderdeel van het “Dachau” proces) tegen Peiper en de nog levende leden van zijn Kampfgruppe. Tijdens de slag rond Gleize nam de Kampfgruppe van Peiper de Amerikaanse officier Harold D. McCown gevangen.

McCown wist van het bloedbad bij Malmedy, en confronteerde Peiper hiermee. Volgens McCown vertelde Peiper hem dat hij geen schuld had aan het bloedbad. Hij en zijn soldaten waren immers al verder getrokken toen het bloedbad plaatsvond. McCown hielp Peiper later bij diens verdediging tijdens de rechtszaken in 1946.

De hoogste officier die terechtstond was Generaal Sepp Dietrich, commandant van de 6th SS Panzer Army waar Peipers eenheid deel van uitmaakte. Meer dan 70 mensen moesten voor de rechtbank verschijnen. De rechter legde aan 43 van hen de doodstraf op, maar deze werden nooit uitgevoerd. 22 anderen kregen levenslang, en acht een kortere gevangenisstraf.

Alle veroordeelde gevangenen werden tijdens de jaren 50 vrijgelaten. De laatste die vrij kwam was Peiper, in december 1956. Pas meer dan 30 jaar later werd de these van de vluchtpoging als meer waarschijnlijk aangevoerd.

malmedy - trois ponts

We hoeven maar even te wachten bij de bushalte van Baugnez of wij worden weer opgepikt door een bus die ons in het centrum van Malmedy dropt.

Ondanks het verleden waar het stadje getracht werd onder de volledige Duitse invloed te krijgen werd krachtens het verdrag van Versailles in 1919 toe aan België.

Gedurende de Duitse bezetting van België t.t.v. WW2 stond Malmedy opnieuw onder een Duits bestuur.

Het aandeel Duitstaligen zou tussen 1920 en 1947 teruggevallen zijn van 21% tot 10%. Monumenten zijn de voormalige benedictijnenabdij en de abdijkerk (1775-1784), die in 1920 zetel van de bisschop van Eupen-Malmedy werd. Veel tijd om die te bekijken hebben we niet.

We besluiten na een kleine wandeling het stadje alweer te verlaten en door te reizen naar het strategisch gunstig gelegen Trois Ponts.

Achteraf geen wijs besluit want we vinden pas een redelijk geschikte slaapplaats na een lange wandeling langs een heuvel (en camping) en een klim naar de top van een hoge berg. Daar moeten we een veld doorlopen alvorens eindelijk onze tassen te kunnen neerzetten.

tips & advies (2016)

St. Vith heeft geen bus- noch treinstation. De meeste bussen stoppen derhalve bij de rotonde “An den Linden”.

St. Vith – Baugnez (richting Malmedy): er gaan verscheidene bussen (nummer 395) per dag van St. Vith naar Malmedy. De rit duurt iets meer dan een half uur en kost 3,20 euro. Er gaat er zeker eentje om 12:31.

Baugnez – Malmedy (richting Trois Ponts): we nemen bij de kruising in Baugnez bus 745 (op hetzelfde kaartje als we eerder gebruikt hebben. Binnen 8 minuten staan we in het centrum van Malmedy.

Het bloedbad van Malmedy (Baugnez) werd ook gebruikt in minstens twee films: Battle of the Bulge (1965) en Saints and Soldiers (2004). Zie onder.